بیوفیدبک یک تکنیک ذهن و بدن است که شامل استفاده از بازخورد دیداری یا شنیداری برای کنترل عملکردهای غیر ارادی بدن مانند جریان خون، فشار خون و ضربان قلب است. این روش ممکن است برای کمک به کاهش علائم بیماریها از جمله فشار خون بالا، استرس مزمن، سردرد، درد و اضطراب استفاده شود.
بیوفیدبک چیست؟
هدف از بیوفیدبک غالباً ایجاد تغییرات ظریف در بدن است که منجر به یک اثر مطلوب میشود. این روش ممکن است شامل شل کردن برخی از ماهیچهها، کاهش ضربان قلب یا کاهش احساس درد باشد. برخی از کارکردهایی که افراد میتوانند کنترل کنند عبارتند از:
- جریان خون
- فشار خون
- ضربان قلب
- تنش عضلانی
- درک درد
با این کار افراد اغلب قادر به بهبود سلامت جسمی، عاطفی و روانی خود هستند. به عنوان مثال از بیوفیدبک میتوان برای کمک به افراد در مدیریت بهتر علائم یک بیماری نیز استفاده کرد.
دانشمندان بیوفیدبک را به عنوان فرایندی تعریف میکنند که به افراد امکان میدهد فعالیتهای فیزیولوژیکی خود را به منظور بهبود سلامت یا عملکرد خود تغییر دهند. با استفاده از ابزار دقیق اندازه گیری، اطلاعات مربوط به عملکردهای بدن در اختیار کاربر قرار میگیرد.
ارائه این اطلاعات غالباً همراه با تغییر در تفکر، احساسات و رفتار از تغییرات فیزیولوژیکی مطلوب پشتیبانی میکند. با گذشت زمان این تغییرات میتوانند بدون استفاده مداوم از ابزار دوام بیاورند.
کاربرد بیوفیدبک
هنوز مشخص نیست که چرا و چگونه بيوفيدبك کار میکند اما به نظر میرسد برای افرادی که به بیماریهای مرتبط با استرس مبتلا هستند، مفید است.
وقتی فرد دچار استرس میشود، فرایندهای داخلی در وی مانند فشار خون میتواند نامنظم شود. بیوفیدبک تمرینات آرامش و روان را به بیماران آموزش میدهد که میتواند علائم را تسکین دهد.
میگرن
افراد معمولاً برای درمان سردرد و میگرن به دنبال روشهای بیوفیدبک و آرام سازی هستند، اما بررسی اثربخشی آن نتایج متفاوتی را به همراه داشته است. یک مطالعه نشان داد که درمان بیوفیدبک باعث کاهش دفعات و شدت علائم در افراد مبتلا به سردرد میگرنی میشود.
با این حال محققان دیگر گزارش دادند که به نظر میرسد آرامش به نفع افراد مبتلا به سردرد میگرنی است اما به نظر نمیرسد ترکیب آرامش با بیوفیدبک فواید بیشتری داشته باشد.
این تحقیق نشان میدهد که بیوفیدبک یک روش درمانی بسیار پرهزینه و وقت گیر است که در مطالعه ما، هیچ مزیت اضافی در مقایسه با تکنیکهای ساده آرام سازی در درمان میگرن و سردردهای تنشی در بزرگسالان ایجاد نمیکند.
دانشمندان پیشنهاد میکنند که درمان بیوفیدبک علائم سردرد و میگرن را در 40 تا 60 درصد بیماران بهبود میبخشد كه مشابه میزان موفقیت داروها است.
آنها پیشنهاد میکنند که ترکیب بيوفيدبك با دارو ممکن است اثربخشی هر دو را افزایش دهد. با این وجود، اگرچه بیوفیدبک میتواند به تسکین میگرن ناشی از استرس کمک کند، در میگرن ناشی از عوامل دیگر ممکن است کمتر پاسخگو باشد.
اختلال بیش فعالی (ADHD)
برخی مطالعات نشان دادهاند که بیوفیدبک EEG یا نوروفیدبک ممکن است به افراد مبتلا به بیش فعالی (ADHD) کمک کند.
به گفته محققان یک بررسی سیستماتیک، شواهد فزایندهای نشان میدهد که نوروفیدبک میتواند به ADHD کمک کند. با این حال محققان به دلیل طراحی ضعیف بسیاری از مطالعات خواستار تحقیقات بیشتر برای تأیید اثربخشی آن هستند.
اختلال استرس پس از سانحه
برخی از انواع روشهای درمانی بيوفيدبك ممکن است به بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) کمک کنند.
یک مطالعه نشان داد که افزودن بازخورد بیولوژیکی متغیر قلب به درمان با استاندارد PTSD هیچ فایدهای ندارد.
با این حال، دانشمندان گزارش کردند که استفاده از بیوفیدبک EEG “به طور قابل توجهی علائم PTSD را کاهش میدهد”.
بیاختیاری ادرار
دانشمندان در حال حاضر بر اساس یافتههای مطالعات بالینی، آموزش عضلات کف لگن را با درمان بیوفیدبک برای درمان بیاختیاری ادرار توصیه میکنند.
اضطراب کودکان در دندانپزشکی
محققان بررسی کردند که درمان بیوفیدبک ممکن است به کنترل اضطراب کودکان هنگام دریافت ترمیمهای دندانی کمک کند. آنها نتیجه گرفتند که “بیوفیدبک میتواند در ویزیتهای اولیه برای کودکانی كه اضطرب دندانپزشكی دارند استفاده شود. استفاده از دستگاههای بیوفیدبک سادهتر برای این قرارها در تنظیم دندان پیشنهاد میود.
بیماری رینود
بیماری رینود نوعی بیماری است که باعث میشود برخی از نقاط بدن در پاسخ به دمای سرد یا استرس عاطفی بیحس و خنک شوند. این مشکل از خون رسانی به پوست است.
مطالعات نشان میدهد که بازخورد زیستی حرارتی میتواند به کاهش علائم بیماری رینود کمک کند. 80 تا 90 درصد بیماران مبتلا به رینود بعد از درمان بهبود گردش خون و کاهش علائم را تجربه کردند.
یبوست مزمن
مطالعات نشان داد که درمان بیوفیدبک نتایج بهتری را نشان میدهد که استفاده از ملینها برای یبوست مزمن و بیوفیدبک میتواند با موفقیت ماهیچههایی را که باعث یبوست مزمن هستند بازآرایی کند. نتایج نشان میدهد که بهبود حرکت روده تقریباً در 80 درصد بیماران از طریق بيوفيدبك امکانپذیر است. بیماران مبتلا به یبوست یا سندرم روده تحریکپذیر IBS احتمالاً از درمان بیوفیدبک بهرهمند میشوند.
بیاختیاری مدفوع
دانشمندان دریافتند که ترکیب تحریک الکتریکی با درمان بیوفیدبک به بیماران مبتلا به بیاختیاری مدفوع کمک میکند.
آنها گزارش دادند که شواهد کافی در مورد اثربیوفیدبک به علاوه تحریک الکتریکی در درمان بیاختیاری مدفوع وجود دارد. تحریک AM-MF با دامنه تعدیل شده با فرکانس متوسط به علاوه BF موثرترین و بیخطرترین درمان به نظر میرسد.
درمانهای شناختی و رفتاری
بيوفيدبك ممکن است راههای جدیدی برای درمانهای شناختی و رفتاری باز کند.
مطالعهای وجود دارد که در آن افراد هنگام دریافت سیگنالهای بازخورد با استفاده از تصویربرداری مغز با رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI) قادر به کنترل فعالیت مناطق خاصی از مغز بودند.
درد مزمن رکتوم
مطالعات نشان داده است كه بيوفيدبك نسبت به سایر روشهای درمانی برای نوعی درد مزمن ركتوم بنام سندروم لواتور آنی موثر است.
دندان قروچه شبانه
دندان قروچه شبانه به هم فشردن، مهارکردن، ساییدن دندان و فک در هنگام خواب است. دانشمندان اثر درمان بیوفیدبک را بر این شرایط بررسی کردند.
به نوزده شرکت کننده دستگاه مخصوص بیوفیدبک داده شد تا هر هفته و به مدت 5 هفته از آن استفاده کنند.
در یازده نفر از شرکت کنندگان هنگام بیدار شدن از خواب، سردرد و ناراحتی عضلات فک کاهش یافته بود.
نویسندگان این مطالعه نتیجه گرفتند: “استفاده از بيوفيدبك میتواند سطح فعالیت پیش عملکردی را کاهش داده و بهبود معنیداری در علامت ایجاد کند.” شرکت کنندگان هیچ گونه عوارض جانبی را در طول دوره مطالعه گزارش نکردند.
آپراکسی مداوم گفتار در دوران کودکی
براي فرد مبتلا به آپراکسی گفتار گفتن آنچه میخواهد به درستی و به طور مداوم بيان كند دشوار است. اين اختلال به دلیل مشکلی در مغز است نه در عضلات گفتاری.
محققان اثربخشی یک برنامه درمانی را بررسی کردند که شامل بیوفیدبک سونوگرافی برای شش کودک مبتلا به آپراکسی گفتار در کودکان (CAS) بود که دارای خطاهای صوتی تداوم صدا هستند.
پس از 18 جلسه درمان، نویسندگان نتیجه گرفتند که “یک برنامه درمانی شامل بيوفيدبك سونوگرافی یک گزینه مناسب برای بهبود دقت صدا در کودکان با خطاهای مداوم مرتبط با CAS است.”
سایر شرایط
سایر مشکلاتی که ممکن است با استفاده از بيوفيدبك بهبود یابند عبارتند از:
- کمر درد
- افسردگی
- اضطراب
- آسم
- فشار خون بالا
- دیابت
- درد مزمن
- بیاشتهایی عصبی
- ناتوانی در یادگیری
- اسپاسم عضلات
- دریا زدگی
بیوفیدبک درمانی میتواند به بهینه سازی عملکرد در ورزشکاران کمک کند.
دلایل استفاده از بیوفیدبک
مانند سایر رویکردهای درمانی، بيوفيدبك هم مجموعهای از جنبههای مثبت و منفی را دارد. ممکن است برای همه مناسب نباشد، بنابراین مهم است که قبل از تعیین اینکه آیا بهترین انتخاب برای شرایط شما است یا نه، مزایا و خطرات آن را نیز در نظر بگیرید. بنابراین برخی از دلایلی که ممکن است استفاده از بيوفيدبك را در نظر بگیرید چیست؟
این روش میتواند سایر روشهای درمانی را تکمیل کند
بیوفیدبک ممکن است در شرایطی که سایر درمانها موثر نبوده و یا در افرادی که قادر به استفاده از داروهای خاص نیستند، جذاب باشد. از آنجا که بیوفیدبک غیرتهاجمی است بیماران ممکن است آن را در شرایطی که سایر درمانها ممکن است تهاجمی یا مختل کننده باشد ترجیح دهند.
آموزش بیوفیدبک همچنین میتواند به عنوان بخشی از رویکرد درمانی مورد استفاده قرار گیرد. افراد معمولاً برای تقویت سایر روشهای درمانی استفاده از بيوفيدبك را انتخاب کنند.
شما میخواهید استرس خود را بهتر مدیریت کنید
بیوفیدبک همچنین به افراد میآموزد که چگونه در موقعیتهای استرسزا پاسخهای خود را کنترل کنند، این امر به افراد کمک میکند احساس کنترل بیشتری داشته باشند و همچنین میتواند به افراد کمک کند تا استرسی را که ممکن است در زندگی روزمره خود با آن روبرو شوند بهتر مدیریت کنند، با احساس اضطراب کنار بیایند یا استرس ناشی از یک بیماری دیگر را کنترل کنند.
مزایای دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد
بیوفیدبک علاوه بر اینکه به افراد کمک میکند تا استرس و سایر شرایط را بهتر مدیریت کنند، میتواند مزایای ديگری در بهداشت روان نیز داشته باشد. روند آموزش میتواند به افراد کمک کند تا تکنیکهای جدیدی را برای مدیریت اضطراب و پاسخهای عاطفی خود بیاموزند.
آموزش بیوفیدبک میتواند به افراد کمک کند تا از نظر سلامتی احساس مسئولیت، کنترل و قدرت کنند.
انواع بیوفیدبک
بيوفيدبك انواع مختلفی دارد. رویکرد خاصی که شما برای استفاده انتخاب میکنید ممکن است به آنچه که شما میخواهید انجام دهید و آنچه درمانگر یا پزشک شما توصیه میکند بستگی داشته باشد. برخی از گزینههای موجود عبارتند از:
تنفس
بيوفيدبك با پوشیدن نوارهای حسگر در اطراف قفسه سینه و شکم برای کنترل میزان تنفس و الگوها استفاده میشود. با آموزش، افراد میتوانند یاد بگیرند كه كنترل بیشتری بر میزان تنفس خود داشته باشند. این امر میتواند در شرایط مختلفی از جمله در هنگام اضطراب افراد به آنها كمك كند.
ضربان قلب
این نوع درمان به عنوان بیوفیدبک تغییرپذیر ضربان قلب شناخته میشود و شواهدی وجود دارد که ممکن است برای تعدادی از اختلالات مختلف از جمله آسم و افسردگی مفید باشد. بیمارانی که از این نوع بیوفیدبک استفاده میکنند، از دستگاهی متصل به سنسورها در گوش یا انگشتان یا سنسورهایی که بر روی مچ دست، سینه یا تنه قرار گرفتهاند استفاده میکنند.
پاسخ گالوانیک پوست
این نوع بیوفیدبک شامل اندازه گیری میزان عرق سطح پوست است. پاسخ گالوانیک پوست که به عنوان رسانایی پوست نیز شناخته میشود که نشانگر مفیدی برای تشخیص سطح تحریک عاطفی است.
گذشته از عملکرد تنظیم گرمایشی عرق، تحریک عاطفی نیز میتواند به راحتی باعث تعریق شود. هرچه افراد با شدت بیشتری تحریک شوند رسانایی پوست آنها قویتر خواهد بود.
فشار خون
این نوع بيوفيدبك شامل پوشیدن دستگاهی برای اندازهگیری فشار خون است. این دستگاهها اطلاعاتی در مورد فشار خون بیمار ارائه میدهند و اغلب کاربر را از طریق تکنیکهای آرام سازی که ممکن است به نشانههای دیداری، تمرینات تنفسی یا موسیقی متکی باشد، راهنمایی میکنند.
با اینکه چنین دستگاههایی محبوبیت زیادی پیدا کردهاند، اما یک مطالعه که هشت آزمایش قبلی را مرور میکند، شواهد قانع کنندهای در مورد تأثیر این نوع بیوفیدبک در طولانی مدت بر فشار خون بالا پیدا نکرد.
دمای پوست
در این شکل از بيوفيدبك بیماران از سنسورهایی استفاده میکنند که جریان خون در پوست را تشخیص میدهد. از آنجا که افراد در مواقع استرس غالباً افت دمای بدن را تجربه میکنند، چنین دستگاههایی میتوانند به افراد کمک کنند تا بهتر احساس کنند که چه زمانی احساس پریشانی میکنند. یکی از این نمایشگرها میتواند نیاز به استفاده از برخی تکنیکهای کنترل استرس را نشان دهد.
امواج مغزی
این نوع بیوفیدبک که اغلب به آن نوروفیدبک گفته میشود، شامل استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه گیری فعالیت موج مغز است. حسگرهای پوست سر به دستگاه EEG متصل میشوند. نوروفیدبک گاهی به عنوان یک درمان غیر تهاجمی برا ADHD، درد، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات استفاده میشود.
کشش عضلانی
در این نوع بيوفيدبك، سنسورها در نقاط مختلف بدن قرار میگیرند و به دستگاه الکترومیوگرافی (EMG) متصل میشوند. این دستگاه با نظارت بر فعالیت الکتریکی که منجر به انقباضات عضلانی میشود، تغییرات تنش عضلانی را با گذشت زمان تشخیص میدهد.
بیوفیدبک چگونه کار میکند؟
بیوفیدبک به افراد میآموزد که علائم و نشانههای جسمی استرس و اضطراب مانند افزایش ضربان قلب، دمای بدن و تنش عضلانی را تشخیص دهند. دانشمندان معتقدند که اغلب این واکنش استرس، تمایل بدن برای رفتن به حالت “جنگ یا گریز” برای مقابله با تهدیدهای احتمالی است که اغلب شرایط خاص را تشدید میکند.
در طول یک جلسه معمول بيوفيدبك :
- حسگرهای الکتریکی بسته به نوع پاسخ اندازه گیری شده به مناطق خاصی از بدن شما متصل میشوند.
- این سنسورها به دستگاه اندازه گیری متصل میشوند که در مورد پاسخهای فیزیکی شما بازخورد میدهد.
- در طول جلسه، درمانگر شما را از طریق تمرینات ذهنی مختلف که ممکن است شامل تجسم، مراقبه، تنفس یا روشهای آرام سازی باشد، راهنمایی میکند.
- هنگام انجام این فعالیتها، اطلاعات مربوط به پاسخ فیزیکی خود را از دستگاه اندازه گیری دریافت خواهید کرد.
- با یادگیری نحوه کنترل پاسخهای فیزیولوژیکی به استرس، افراد میتوانند یاد بگیرند که چگونه ذهن و بدن خود را آرام کنند و با علائم استرس بهتر کنار بیایند.
درمان بیوفیدبک چه مدت طول میکشد؟
هر جلسه درمانی بيوفيدبك اغلب بین 30 تا 60 دقیقه طول میکشد. یک دوره درمانی معمولاً شامل چهار تا شش جلسه است، اگرچه هشت تا 10 جلسه نیز غیرمعمول نیست. مدت زمان درمان و تعداد جلسات مورد نیاز به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله:
- چقدر خوب به آموزش پاسخ میدهید
- شرایطی که روی آن تمرکز کردهاید
- اهداف شما برای درمان.
اثربخشی
بیوفیدبک اغلب به جای درمان نوعی آموزش محسوب میشود. با آموزش و تمرین، میتوان از بيوفيدبك برای کمک به افراد در ایجاد مهارتهای جدید استفاده کرد که ممکن است به آنها کمک کند تا بهتر کنار بیایند یا عملکرد خود را انجام دهند.
برای بازده بیوفیدبک نیاز است که افراد در درمان خود نقش فعالی داشته باشند. موفقیت همچنین معمولاً مستلزم این است که افراد بین جلسات آموزشی مرتباً تمرین کنند.
دستگاههای بیوفیدبک
دستگاههای بیوفیدبک به دو دسته مختلف تقسیم میشوند. اولین دسته موردي است که توسط متخصصان پزشکی و بهداشت روان استفاده میشود. مورد دوم موارد موجود در بازار مصرف برای استفاده شخصی است.
دستگاههای بیوفیدبک بالینی
دستگاههای بازخورد زیستی که برای اهداف بالینی استفاده میشوند توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده تنظیم میشوند. این دستگاهها اغلب از طریق مطب درمانگر بیوفیدبک یا مطب پزشک دیگر در دسترس هستند.
دستگاههای استفاده از بازخورد شخصی
تعدادی از دستگاههای بيوفيدبك را میتوان برای استفاده شخصی در خانه از خرده فروشان آنلاین مختلف خریداری کرد. چنین وسایلی معمولاً شامل حسگرهایی هستند که اطلاعات را ضبط میکنند و سپس میتوانند به رایانه متصل شوند.
دستگاهها از سنسورهایی استفاده میکنند که اطلاعات را از طریق برنامهای در دستگاه تلفن همراه شما فراهم میکنند.
این دستگاهها شامل ابزارهای حسگر عضلانی، واحدهای پاسخ پوست و مانیتورهای موج مغزی هستند. چنین دستگاههایی ادعاهای مختلفی را مطرح میکنند و تعدادی از بیماریهای مختلف مانند میگرن، ضعف کف لگن، خروپف، افسردگی، ADHD، اوتیسم و اختلالات خواب را هدف قرار میدهند.
قبل از خرید دستگاه بيوفيدبك، مدتی را به بررسی ادعاها اختصاص دهید. بسیاری از دستگاهها ادعاهایی را مطرح میکنند که بسیار اغراق آمیز هستند و تحقیقات آنها را پشتیبانی نمیکند.
به یاد داشته باشید که بیشتر دستگاههایی که برای خرید در دسترس میبینید توسط سازمان غذا و دارو از نظر ایمنی یا اثربخشی ارزیابی نشدهاند. در مورد اینکه کدام دستگاهها را توصیه میکنند با درمانگر خود صحبت کنید.
خطرات احتمالی
به طور کلی بیوفیدبک به عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته میشود، اما همیشه باید قبل از شروع با پزشک یا درمانگر در مورد گزینههای خود صحبت کنید. بیوفیدبک لزوما برای همه مناسب نیست و رویکردهای دیگر میتوانند برای شرایط منحصر به فرد شما بهتر عمل کنند.
اگر تصمیم گرفتید كه بيوفيدبك برای شما مناسب است، حتماً مدارک مربوط به متخصص معالج را بررسی کرده و از هزینههای احتمالی آموزش بازخورد بیولوژیک خود، از جمله هزینه هر جلسه و هزینههای مربوط به دستگاههایی که ممکن است نیاز به خرید داشته باشید، آگاه باشید.
چقدر هزینه دارد؟
هزینههای يوفيدبك میتواند به میزان قابل توجهی متفاوت باشد. هزینهها بسته به آموزش، صلاحیت و تجربه درمانگر بیوفیدبک متفاوت است.
همچنین تعدادی دستگاه بی فیدبک داخلی در بازار موجود است.
