بیماری پارکینسون دومین اختلال شایع دژنراتیو مغز در بزرگسالان است. (شایعترین بیماری، آلزایمر میباشد). بیماری پارکینسون در ابتدا تنها به عنوان یک بیماری «حرکتی» تعریف میشد؛ اما تحقیقات نشان داده است که این بیماری باعث ایجاد علائم «غیر حرکتی» در سایر سیستمهای بدن نیز میشود؛ (مانند سبکی سر در هنگام ایستادن). افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به دلیل چالشهای حرکتی و حفظ تعادل، در معرض خطر افتادن و آسیب دیدگیهای بیشتر قرار دارند. درمان این بیماری شامل ترکیبی از داروها و فیزیوتراپی و در برخی موارد عمل جراحی است. فیزیوتراپیستها همراه با افراد مبتلا به پارکینسون و خانوادههای آنها برای کنترل علائم همکاری میکنند و به آنها کمک میکنند که تا حد ممکن فعال باقی بمانند.
بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون مربوط به از دست دادن سلولهای عصبی میباشد که ماده شیمیایی به نام دوپامین تولید میکنند. دوپامین و سایر مواد شیمیایی مغز به طور طبیعی در تعادل هستند و برای کنترل حرکات بدن، فرایند فکر کردن و تصمیم گیری، حفظ حالات روحی و سایر رفتارها اهمیت دارند.
علت دقیق بیماری پارکینسون هنوز مشخص نشده است؛ سابقه خانوادگی، افزایش سن یا قرار گرفتن در معرض برخی از سموم محیطی ممکن است به بروز آن کمک کنند. بیماری پارکینسون یک بیماری دژنراتیو مزمن است؛ به این معنا که با گذشت زمان بهتر میشود. با این حال معمولاً عامل مرگ افراد نیست. شدت و علائم بیماری پارکینسون میتواند بسیار متفاوت باشد. برخی از افراد به مدت ۲۰ تا ۳۰ سال مبتلا به این بیماری هستند؛ و کاهش تحرک و تفکر را آرامتر و طی یک دوره زمانی طولانیتر تجربه میکنند. سایر بیماران ممکن است طی ۵ تا ۱۰ سال، دشواری در حرکات بدن و فرآیندهای فکری را تجربه کنند؛ زیرا بیماری با سرعت بیشتری پیشرفت میکند.
علائم و نشانهها
علائم غیر حرکتی بیماری پارکینسون مانند کاهش حس بویایی، مشکلات خواب و سرگیجه در هنگام ایستادن، میتواند سالها قبل از بروز علائم حرکتی آغاز شود. علائم حرکتی بیماری پارکینسون که معمولاً شامل سفتی عضله و مفصل (خشکی)، لرزش در دستها و اندامها، کندی حرکت و مشکلات تعادل میباشند، اغلب در سن ۶۰ سالگی و حدود آن آغاز میشوند. با این حال بیماری پارکینسون زودرس نیز میتواند برخی افراد را در سنین جوانتر تحت تاثیر قرار دهد.
علائم حرکتی
علائم حرکتی بیماری پارکینسون میتوانند در ابتدا بسیار خفیف باشند. یکی از نشانههای اولیه شایع، لرزش در یک دست است که اغلب در هنگام استراحت کردن اتفاق میافتد. ممکن است اینگونه به نظر برسد که شما در حال چرخاندن یک قرص بین انگشت شست و انگشت اشاره خود هستید. لرزش همچنین میتواند در پاها و فک شما در هنگام استراحت اتفاق بیفتد. از آنجا که این لرزش در هنگام استراحت کردن بیشتر مشخص میشود، معمولاً هنگام حرکت کردن از بین میرود و معمولاً باعث تداخل در عملکردهای روزانه نمیشود.
افراد مبتلا به بیماری پارکینسون با پیشرفت بیماری میتوانند متوجه سایر علائم حرکتی مانند موارد زیر نیز شوند:
- حرکاتی که به تدریج کاهش پیدا میکنند، میتوانند منجر به نشانههای زیر شوند:
- کشیده شدن پاها روی زمین در هنگام راه رفتن
- کمتر تاب خوردن بازوها در هنگام راه رفتن
- آرامتر شدن صدا
- سفتی عضلات که باعث ناراحتی در گردن، تنه یا شانهها میشود.
- درد ناشی از سفتی و خشکی عضلات
- بیثباتی در موقعیت وضعی که منجر به تعادل ضعیف و خطر بیشترِ افتادن میشود.
- برخی از حرکات مربوط به فعالیتهای روزمره که به تدریج آرامتر میشوند، مانند لباس پوشیدن، دوش گرفتن یا رفتن به تختخواب
- احساس خشک شدن پا روی زمین که باعث مشکل شدن برداشتن قدم اول یا چرخیدن و برگشتن در هنگام راه رفتن میشود.
- خمیدگی در موقعیت وضعی بدن
- مشکل در صحبت کردن با یک سطح صدای طبیعی
- مشکل در انجام کارهایی که زمانی انجام آنها برای بیمار آسان بوده است؛ مانند باغبانی یا حرکت دادن راکت تنیس یا چوب گلف
- مشکل در ایجاد حالتهای چهره
- مشکل در حفظ کردن ادرار و رها کردن آن (بیاختیاری ادرار و فوریت در دفع آن)
علائم غیر حرکتی
ممکن است علائم غیر حرکتی شامل موارد زیر باشند:
- دشواری در توجه کردن به یک کار برای مدت زمان طولانی یا توجه همزمان به دو کار یا بیشتر
- خستگی
- عدم انگیزه
- سبکی سر و سرگیجه
- افسرده
- اضطراب
- خواب ناآرام
آزمایشها
از آنجا که یک آزمایش تشخیصی مشخص برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، معمولاً تشخیص آن میتواند دشوار باشد. تشخیص بیماری پارکینسون معمولاً بر مبنای سابقه پزشکی فرد و یک معاینه عصبی صورت میگیرد. اگر فیزیوتراپیست شما به اینکه دارای علائم بیماری پارکینسون هستید، مشکوک باشد؛ ممکن است شما را برای انجام آزمایشهای بیشتر به یک عصبشناس ارجاع دهد.
اگر یک فرد دارای موارد زیر باشد، ممکن است بیماری پارکینسون تشخیص داده شود:
- حرکت آهسته
- لرزش بدن در هنگام استراحت یا سفتی عضلات
- بهبود چشمگیر در علائم، هنگام مصرف داروهای درمانی بیماری پارکینسون
- وجود علائم اولیه تنها در یک طرف بدن
توانبخشی پارکینسون
تیم فیزیوتراپی متشکل از کاردرمانگران و آسیب شناسان زبانی- گفتاری است که در آموزشهای مربوط به مدیریت بیماری پارکینسون و سایر اختلالات حرکتی تخصص دارند.
کاردرمانگر
کاردرمانگران میتوانند در تمام مراحل بیماری پارکینسون به شما کمک کنند. اگر هر گونه تغییر در توانایی (جسمانی یا شناختی) برای مراقبت از خود یا انجام هر گونه نقش/ وظیفهای را احساس کردهاید که برای شما مهم است، ممکن است مایل به ملاقات یک متخصص کاردرمانی باشید.
در اینجا چند دلیل برای مراجعه به یک متخصص آمده است:
- برای آموزشهای مربوط به مهارت و خودمدیریتی
- برای کسب اطلاعات درباره تجهیزات سازگاری پزشکی که به شما کمک میکنند برای انجام تمام فعالیتهای روزمره خود مستقل باقی بمانید (به عنوان مثال استفاده از ظروف ساخته شده برای راحتی در غذا خوردن یا استفاده از صندلیهای توالت خاص برای آسانتر شدن استفاده از آنها)
- آموزش ایمنی در خانه/ اصلاحات مربوط به فضای خانه/ جلوگیری از سقوط از ارتفاع و افتادن/ آموزشهای مربوط به اصلاح محیط
- مشارکت اجتماعی (اصطلاحات شغلی/ بازگشت به رانندگی/ مشارکت اجتماعی و گذراندن اوقات فراغت)
- تقویت و مداخله عمومی برای ایجاد هماهنگیهای حرکتی و تناسب حرکتی مناسب
- بازآموزی شناختی
- دست خط
- آموزش خانواده/ پرستاران و مراقبان
درمان شامل یادگیری استراتژیهای جبرانی، اصلاحات و استفاده از تجهیزات تطبیقی یا ابزارآلات کمکی پزشکی برای حفظ استقلال و امنیت شما در تمام فعالیتها و نقشهای روزمره میباشد.
آسیب شناس گفتاری- زبانی
آسیب شناسان زبانی- گفتاری ما میتوانند در تمام مراحل بیماری پارکینسون به شما کمک کنند. اگر متوجه هرگونه تغییر در بلعیدن و غذا خوردن، برقراری ارتباط یا فرایند شناختی خود احساس کردهاید که مشارکت شما یا رضایت شما در خانه، محل کار یا جامعه را تحت تاثیر قرار میدهد، ممکن است به ملاقات با یک متخصص آسیب شناسی گفتاری- زبانی تمایل داشته باشید.
در اینجا چند دلیل برای مراجعه به یک متخصص آسیب شناسی زبانی گفتاری، آمده است:
- صدا درمانی (به LSVT LOUD مراجعه کنید)
- مشکلات بلع (مشکلات مربوط به دیسفاژی)
- حافظه
- تمرکز و توجه
- حل مسئله
- کلمه یابی
- فن بیان
- درمان شامل استراتژیهای جبرانی و بهبود مهارت برای بهبود ایمنی و مشارکت در فعالیتها و نقشهای روزمره است. با استفاده از ابزارها و برخی مهارتها شما قادر خواهید بود تا با اطمینان خاطر بیشتری در موقعیتهای مختلف ارتباط برقرار کنید و با پرداختن به نگرانیها و چالشهای خاص خود ADLها /IADLهای خود را مدیریت کنید.
یک فیزیوتراپیست چگونه میتواند به شما کمک کند؟
از آنجا که بیماری پارکینسون میتواند هر فرد را به شکل متفاوتی تحت تاثیر قرار دهد، فیزیوتراپیست شما میتواند در مدیریت شرایط خاص خود- در حال حاضر و با تغییر شرایط شما- با شما مشارکت کند. شما تنها نیستید.
به دنبال تشخیص بیماری پارکینسون، فیزیوتراپیست شما ارزیابی جامعی که شامل آزمایشهایی برای بررسی موقعیت وضعی شما، قدرت، انعطاف پذیری، راه رفتن، استقامت، تعادل، هماهنگی و توجه همراه با حرکت است، انجام خواهد داد. فیزیوتراپیست بر اساس نتایج آزمایشهای شما، یک برنامه درمانی خصوصی برای کمک به فعال ماندن و مستقل ماندن تا حد امکان تهیه خواهد کرد. برنامه شما شامل ورزشها و تکنیکهایی برای مبارزه با علائم بیماری پارکینسون است.
بسته به ماهیت و شدت بیماری شما، ممکن است برنامه درمانی بر فعالیتها و آموزشهایی برای کمک به شما متمرکز شده باشد:
- بهبود سطح تناسب اندام قدرت و انعطاف پذیری
- توسعه استراتژیهای موثرتر برای وارد شدن و خارج شدن از تخت خواب صندلی و اتومبیل
- حرکت راحتتر در تخت خواب
- ایستادن و چرخیدن برای تغییر مسیر موثرتر
- بهبود نرمی و هماهنگی در راه رفتن
- بهبود توانایی انجام حرکات دست
- کاهش خطر افتادن
- بهبود توانایی برای بالا رفتن و پایین آمدن از پلهها
- انجام بیشتر از یک کار در یک لحظه با کارایی و تاثیر بیشتر
- مشارکت در فعالیتهایی که برای شما مهم هستند.
برخی از داروهایی که برای مدیریت علائم بیماری پارکینسون طراحی شدهاند، ممکن است تاثیر مثبت فوری داشته باشند. به عنوان مثال معمولاً بلافاصله پس از شروع مصرف برخی از داروهای پارکینسون، حرکت کردن بسیار آسان میشود. فیزیوتراپیست شما میداند که چگونه درمانها، ورزشها و فعالیتها را بر مبنای برنامه تهیه شده و تاثیرات داروهای شما زمان بندی کند تا بهترین نتیجه را دریافت کنید.
بیماری پارکینسون میتواند فعالیتهای روزمره را برای شما وقت گیر و خسته کننده جلوه دهد. فیزیوتراپیست شما همراه با شما و خانواده شما در مبارزه با بیماری پارکینسون و مدیریت علائم آن به شما کمک خواهد کرد. با تغییر وضعیت شما، برنامه درمانی شما مجدداً تنظیم شده و به شما کمک میکند که تا حد امکان مستقل و فعال باقی بمانید.
برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون از عصا یا واکر استفاده میکنند. فیزیوتراپیست میتواند با شما همکاری کند تا تشخیص داده شود که کدام یک از دستگاهها میتوانند برای شما مفید باشند. اگر برای حرکت در تختخواب یا بلند شدن از صندلی به کمک فیزیکی احتیاج دارید، فیزیوتراپیست شما میتواند با خانواده و خود شما برای ارائه راهکارهایی جهت سهولت حرکت و جلوگیری از آسیب دیدگی، همکاری کند. علاوه بر این، فیزیوتراپیست میتواند درباره تغییر در محیط خانه برای بهینه سازی عملکرد روزانه و ایمنی، و کار آمد بودن فضای منزل پیشنهاداتی ارائه کند.
آیا میتوان از این بیماری یا آسیب، جلوگیری کرد؟
تا امروز هیچ راه شناخته شدهای برای جلوگیری از بیماری پارکینسون وجود ندارد. مطالعات نشان دادهاند که پیاده روی، تعادل، قدرت، انعطاف پذیری و تناسب اندام در افراد مبتلا به پارکینسون که در یک برنامه ورزشی منظم مشارکت دارند، بهبود یافته است. با این حال این مطالعات همچنین نشان میدهند که افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، با پایان یافتن برنامه ورزشی تحت نظارت، به تدریج دستاوردهایی که در طول دنبال کردن آن کسب کردهاند را از دست میدهند. بنابراین مهم است که برای کمک به ایجاد عادات ورزشی درازمدت، با درمانگر فیزیوتراپ خود همکاری کنید.
