بیش از 80 درصد افراد جامعه در مقطعی از زندگی خود کمر درد را تجربه میکنند، البته برای بسیاری از افراد، درد به سرعت از بین میرود. کمر درد همیشه شدید نیست و اغلب خودبهخود بهبود مییابد. اما، برای بعضی اشخاص کمر درد مزمن است، به این معنی که درد از بین نمیرود یا بعد از دوره کوتاهی از تسکین، دوباره برمیگردد.
علت کمر درد
دلایل بسیاری برای کمر درد وجود دارد که اکثر آنها از نوع مکانیکی هستند. این درد اغلب ناشی از اسپوندیلوز است، که عبارت است از زوال دیسکهای بین مهرههای ستون فقرات که به دلیل فرسودگی ناشی از استفاده روزمره در طول زمان رخ میدهد. به علاوه، بعضی از عارضهها و بیماریها هم پتانسیل ایجاد کمر درد را دارند.
اکثر موارد زودگذر کمر درد ناشی از پیچخوردگیها و کشیدگیهای رباطها، تاندونها یا عضلات نگهدارنده کمر هستند. اینگونه آسیبها معمولاً زمانی رخ میدهند که شخص طوری حرکت میکند که کمرش بیش از حد کشیده میشود، یا بار بیش از اندازه سنگینی را بلند میکند که منجر به پارگی در بافت همبند (یا بافت پیوندی) میشود. یک آسیب ورزشی، یک تصادف رانندگی یا آسیب به وجود آمده در هر موقعیت دیگری میتواند در نهایت منجر به تحت فشار قرار گرفتن ستون فقرات و عصبها و همچنین فتق دیسک شود.
برای درمان کمردرد نیاز به راهنمای خوب دارید ما درکلینیک پروفسور فروغ با داشتن متخصصین مجرب و امکانات تشخیصی به روز قادر هستیم راهنمای خوبی برای درمان کمردرد شما باشیم و این میسر نشد مگر با تجربه سی ساله و ویزیت بیش از سیصد هزار هموطن عزیز که با رضایت از کلینیک یاد می کنند . تلفن رزرو نوبت 66572220
تخریب ستون فقرات و دیسکهای بین مهرهها
با بالا رفتن سن، دیسکهای کشسان بین مهرههای ستون فقرات، به طور طبیعی، طی فرایندی به نام اسپوندیلوز یکپارچگی و شکل ثابت خود را از دست میدهند. این دیسکها در حین خم و راست شدن کمر، که طی آن مهرههای ستون فقرات روی یکدیگر میلغزند، به شکل ضربهگیرهایی مابین تک تک این استخوانها عمل میکنند. در افراد مسن، دیسکهای بین مهرهای نمیتوانند این کار را به خوبی در ناحیه پایین کمر انجام دهند که این منجر به بروز درد پایین کمر میشود.
هنگامی که دیسکهای بینمهرهای ضعیف شدند، هر میزان قابل توجهی از فشار میتواند منجر به تغییر در وضعیت قرارگیری آنها و در نهایت برآمده شدنشان به سمت بیرون شود. به این حالت فتق گفته میشود. درد پایین کمر میتواند ناشی از چنین وضعیتی هم باشد.
تنگی مجرای نخاعی یکی دیگر از عارضههایی است که باعث کمر درد میشود. در این عارضه مجرای نخاعی دستکم در یک ناحیه از ستون فقرات تنگ میشود. این حالت منجر به افزایش فشار بر عصبهای اطراف آن ناحیه میگردد. اسپوندیلولیستزیس یا لغزش مهره کمری هم یکی دیگر از این عارضهها است که در آن یکی از مهرههای ستون فقرات لغزیده و جابجا میشود. این حالت هم میتواند باعث وارد آمدن فشار به عصبها و ایجاد درد پایین کمر شود.
رادیکولوپاتی
اگر یک عصب ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته، ملتهب شود یا به هر شکل دیگری آسیب ببیند، فشار وارده بر آن عصب میتواند بسته به اینکه کدام عصب درگیر شده باشد، در نواحی مختلفی از بدن باعث درد، بیحسی یا احساسهای دیگری مانند مورمور شدن شود. رادیکولوپاتی، که نام همین عارضه است، معمولاً با تخریب یک ریشه عصب ستون فقرات توسط دیسکهای فتقدار در ارتباط است.
عارضه سیاتیک نوعی رادیکولوپاتی است که در آن عصب سیاتیک، که عصب اصلی پا است، تحت فشار قرار میگیرد. این عصب مسئول انتقال حس و فعالیت حرکتی به و از ناحیه کفل و پشت پاها است. عارضه سیاتیک میتواند باعث سوزش و تیر کشیدن پایین کمر، کفلها و (معمولاً) یک پا شود. این عارضه همچنین در موارد شدید میتواند باعث بیحسی و ضعیف شدن عضلات درگیر شود.
عارضههای زمینهای
در برخی بیماران، درد پایین کمر میتواند ناشی از یک عارضه زمینهای باشد، که در این صورت برای کنترل درد میبایست به آن عارضه رسیدگی شود. این عارضهها عبارتند از:
- آرتروز
- آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
- پوکی استخوان
- اندومتریوز
- فیبرومیالژیا
- سنگ کلیه
- تومور یا کیست
- عفونت
- سرطان
عوامل خطرزا
اگرچه ممکن است هر کسی به درد پایین کمر مبتلا شود با این حال برخی عوامل خطرزا وجود دارد که میتوانند احتمال دچار شدن اشخاص به این عارضه را افزایش دهند. این عوامل خطرزا عبارتند از:
- سن: اکثر موارد کمر درد ابتدا در بین سنین 30 تا 50 سالگی بروز میکنند. با افزایش سن، که باعث کاهش استحکام استخوانها و خاصیت کشسانی عضلات میشود، خطر بروز عارضه هم افزایش مییابد.
- آمادگی جسمانی: افراد دارای سطح آمادگی جسمانی پایینتر به دلیل داشتن عضلات مرکزی و شکمی ضعیفتر بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- بارداری: زنان باردار به خاطر افزایش وزن و تغییرات هرمونی که باعث تغییراتی در مفاصل لگنی میشوند به احتمال بیشتری دچار کمر درد میشوند.
- وزن: اضافه وزن فشار وارده بر ستون فقرات و عضلات کمر را افزایش میدهد.
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی عارضههایی مانند اسپوندیلیت را دارند بیشتر در معرض خطر هستند.
- شغل: افراد دارای مشاغل بدنی که مستلزم بلند کردن، هل دادن یا کشیدن اجسام سنگین هستند در خطر بالاتری قرار دارند.
نشانههای هشدار دهنده
وجود برخی علائم و ویژگیها در مبتلایان به درد پایین کمر، میتواند باعث نگرانی شود؛ آنها عبارتند از:
- سابقه سرطان
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، ایدز، مصرف داروها یا مواد مخدر تزریقی، جراحیهای اخیر، یا یک زخم (عارضههایی که خطر عفونت را افزایش میدهند)
- بیحسی، ضعف در یک یا هر دو پا، مشکل در تخلیه مثانه (احتباس ادرار)، یا از دست دادن کنترل مدفوع و ادرار (بیاختیاری ادراری یا بیاختیاری مدفوعی) (علائمی که نشان دهنده آسیب عصبی یا فشار بر روی نخاع هستند)
- تب
- کاهش وزن
- درد شدید در هنگام شب
- درد شکم یا سینه، یا حس ضربان در ناحیه بالای شکم (علائمی که نشان دهنده وجود یک آنوریسم آئورت شکمی هستند)
- استفراغ، درد شدید شکم، یا سیاه یا خونی بودن مدفوع (علائمی نشان دهنده وجود یک ناهنجاری گوارشی هستند)
- دشواری در ادرار کردن، وجود خون در ادرار، یا درد شدید ناشی از گرفتگی عضلانی در یک طرف که به ناحیه کشاله منتشر میشود (علائمی که نشان دهنده وجود یک ناهنجاری در مجرای ادراری هستند).
تشخیص
پزشک ابتدا سؤالاتی درمورد علائم و سابقه پزشکی شخص از او میپرسد و سپس یک معاینه فیزیکی انجام میدهد. غالباً، پزشک برمبنای اطلاعات به دست آمده از معاینه فیزیکی و سوابق شخص یک علت را برای درد او یافته و مشخص میکند که به چه آزمایشهایی نیاز خواهد بود.
پزشک سؤالاتی در مورد درد میپرسد، از جمله:
- درد چگونه است؟
- شدت آن چقدر است؟
- در کجا بروز کرده و به کجا منتشر میشود؟
- چه چیزی آن را کاهش داده یا بدتر میکند (برای مثال، تغییر در وضعیت قرارگیری بدن یا قرار دادن وزن بدن روی محل درد)؟
- علائم دیگری هم وجود دارد (مانند بیحسی، ضعف، احتباس ادرار، یا بیاختیاری)؟
برخی از ویژگیهای درد میتوانند علل احتمالی را برای پزشک آشکار کنند:
- درد یک ناحیه که به لمس کردن حساس است و با تغییر حالت قرارگیری بدن یا قرار دادن وزن بدن بر روی آن بدتر میشود معمولاً درد موضعی است.
- دردی که به پایین پا منتشر میشود، مثل درد سیاتیک، معمولاً ناشی از فشار بر یک ریشه عصب ستون فقرات است.
- دردی که تغییر حالت قرارگیری کمر هیچ تأثیری بر آن ندارد و با هیچگونه حساسیتی هماره نیست میتواند درد ارجاعی باشد.
- درد مداوم و شدیدی که رفته رفته بدتر میشود و استراحت آن را کاهش نمیدهد، خصوصاً اگر خواب شبانگاهی را از شخص بگیرد، میتواند فتق دیسک باشد، البته این وضعیت میتواند نشانه سرطان یا وجود یک عفونت هم باشد.
معاینه فیزیکی
در معاینه فیزیکی تمرکز بر ستون فقرات و ارزیابی اعصابی است که به کشاله ران میروند؛ در اینجا پزشک به دنبال نشانههایی از وجود فشار بر ریشههای عصبی است. علائم فشار بر ریشههای عصبی به این بستگی دارند که کدام ریشههای عصبی درگیر باشند و معمولاً عبارتند از ضعف یکی از گروههای عضلانی در یک پا، رفلکسهای شکمی (که از طریق ضربه زدن به تاندونهای زیر زانو و پشت قوزک پا آزمایش میشوند)، کاهش حس در یک ناحیه از پا، و در موارد بسیار نادر، احتباس ادرار و بیاختیاری ادراری یا مدفوعی.
ممکن است پزشک برای تعیین نوع درد از شخص بخواهد تا بدن خود را به شکل خاصی حرکت دهد. عموماً پزشکان از شخص میخواهند که به جلو و عقب خم شود. ممکن است او بخواهند تا رو به بالا دراز بکشد و بدون خم کردن زانو، پایش را بالا بیاورد تا ببینند که آیا این کار باعث درد میشود، چرا که وجود چنین دردی نشانه فتق دیسک است. همچنین ممکن است که پزشک، شکم شخص را از لحاظ وجود حساسیت به لمس، یک توده یا پالس بررسی کند، چراکه این علائم، به ویژه در افراد بالای 55 سال، میتوانند نشانه آنوریسم آئورتیک باشند. به علاوه ممکن است پروستات مردان از طریق یک معاینه مقعدی دیجیتال و اندامهای تولیدمثلی داخلی زنان با یک معاینه لگنی بررسی شوند.
اطلاعات بهدست آمده درمورد درد، سابقه پزشکی شخص و نتایج معاینه فیزیکی پزشک را قادر میسازد تا علل درد را تعیین کند.
آزمایش
معمولاً برای تعیین منبع درد به هیچ آزمایشی نیاز نیست، چراکه کمر درد در اکثر موارد ناشی از آرتروز، پیچخوردگیها و کشیدگیها، یا سایر ناهنجاریهای جزئی اسکلتی-عضلانی بوده و ظرف 6 هفته رفع میشود. اغلب، زمانی به آزمایشهای تصویربرداری نیاز است که
- پزشک احتمال بدهد که علت دیگری وجود داشته باشد
- نشانههای هشدار دهندهای وجود داشته باشد
- کمر درد تداوم داشته باشد
افرادی که به درمانهای اولیه جواب ندادند یا آنهایی که علائمشان بدتر شده یا تغییر کرده هم تحت آزمایش قرار میگیرند.
عکسهای رادیولوژی پایین کمر تنها استخوانها را نشان میدهند. این عکسها به تشخیص تغییرات تخریبی ناشی از آرتروز، شکستگیهای فشاری ستون مهرهها، اسپوندیلولیستزیس و اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات کمک میکنند. با این حال، امآرآی و سیتیاسکن تصاویر واضحتر و شفافتری از استخوانها ارائه میدهند، بهخصوص امآرآی میتواند بافتهای نرم (از جمله دیسکها و برخی عصبها) را هم نشان دهد. معمولاً، انجام امآرآی یا سیتیاسکن زمانی ضروری میشود که پزشک بخواهد وجود ناهنجاریهایی که باعث تغییرات ظریفی در استخوانها و ایجاد ناهنجاریهایی در بافت نرم میشوند را بررسی کند. برای مثال، با استفاده از امآرآی یا سیتیاسکن میتوان وجود یا عدم وجود یک فتق دیسک، تنگی مجرای نخاعی، سرطان و معمولاً عفونت را تأیید کرد. این آزمایش همچنین میتوانند نشان دهند که آیا عصبها تحت فشار قرار دارند یا خیر.
اگر احتمال داده شود که نخاع تحت فشار است، امآرآی فوراً انجام میشود. بهندرت پیش میآید که نتایج امآرآی واضح نباشند، که در این صورت به میلوگرافی همراه با سیتیاسکن نیاز خواهد بود. در موارد نادر، اگر احتمال داده شود که سرطان یا عفونتی وجود دارد، برداشت بافت (بیوپسی) ضروری خواهد بود. بعضی اوقات، برای تأیید وجود، محل و گاهی اوقات طول مدت و شدت فشار بر ریشه عصب از الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) و مطالعات هدایت عصبی استفاده میشود.
درمان کمر درد
کمر درد ممکن است بعد از چند روز یا چند هفته خودبهخود رفع شود، البته متأسفانه، همیشه این طور نیست؛ برای بسیاری از مبتلایان کمر درد میتواند به یک عارضه مزمن تبدیل شود. کمر درد میتواند ناتوان کننده بوده و کیفیت زندگی شخص را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
پزشکان بیماران مبتلا به سطوح مختلف کمر درد را معاینه و درمان میکنند، و گاهی اوقات بهترین راه حل برای درد این مبتلایان جراحی است. البته، اغلب اوقات اقداماتی وجود دارد که پزشکان میتوانند با اتخاذ آنها به بیماران کمک کنند تا بدون نیاز به جراحی دردشان از بین برود و وضعیت سلامت بدن و همچنین کیفیت زندگیشان بهبود یابد.
وضعیت مناسب قرارگیری بدن
اتخاذ یک وضعیت مناسب برای استقرار بدن در حالت ایستاده و نشسته فشار وارده بر کمر را کاهش میدهد. باید از قوز کردن پرهیز شود. باید ارتفاع صندلی را طوری تنظیم کرد که کف پاها کاملاً روی زمین قرار بگیرد و زانوها کمی به طرف بالا خم شوند و پایین کمر کاملاً به پشتی صندلی بچسبد. اگر پشتی صندلی از پایین کمر فاصله دارد میتوان یک بالش بین پشتی و پایین کمر قرار داد. توصیه میشود هنگام نشستن به جای انداختن پا روی پا، کف دو پا کاملاً روی زمین قرار بگیرد. افراد میبایست از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی خودداری کنند. در مواردی که ایستادن یا نشستن طولانی مدت اجتنابناپذیر است، تغییر مکرر وضعیت قرارگیری بدن میتواند به کاهش فشار وارده بر کمر کمک کند.
یادگیری روش صحیح بلند کردن اجسام به پیشگیری از آسیب دیدن کمر کمک میکند. هنگام بلند کردن اجسام سنگین میبایست لگن در راستای شانهها قرار بگیرید (یعنی اینکه به طرفین نچرخیده باشد). خم شدن روی جسم در حالیکه پاها تقریباً صاف هستند و دراز کردن دست برای بلند کردن آن، اشتباه است. برعکس، مفاصل ران و زانو باید خم شوند. با خم شدن به این شکل کمر صافتر باقی میماند و میتوان دستها را، در حالیکه آرنجها در کنار بدن قرار گرفتهاند، به طرف جسم پایین آورد. سپس، باید در حالیکه جسم نزدیک به بدن نگه داشته شده است، آن را با صاف کردن زانوها بلند کرد. به این ترتیب، پاها، و نه کمر، جسم را بلند میکنند. بردن یک جسم به بالای سر یا پیچاندن بدن در حال بلند کردن جسم، خطر آسیب به کمر را افزایش میدهد.
داروهای مسکن
هر نوعی از داروهای ضددرد و شل کننده عضلات مزایای و معایبی داشته و با خطراتی همراه هستند که ما آنها را با توجه به سوابق پزشکی بیمار ارزیابی میکنیم. البته، داروهای ضددرد تنها راه حل موجود نیستند.
گرما و سرما
استفاده از یک کیسه (پک) سرد یا پد گرمکن میتواند به طور مؤثری کمر درد را تسکین دهد. برخی از بیماران ما متوجه شدهاند که استفاده متناوب از سرما و گرما تسکین بسیار رضایتبخشی به همراه دارد.
فیزیوتراپی
یک برنامه تمرینات کمر معمولاً شامل ترکیب از تمرینات کم فشار، حرکات قدرتی و اغلب کشش برای بهبود قابلیت حرکت است. معمولاً اهداف اصلی در زمینه مدیریت کمر درد عبارتند از:
- تسکین درد تا حدی که بیماران قادر باشند تا به شکل فعالی در برنامههای فیزیوتراپی و بازپروری خود شرکت کنند تا درد کمرشان درمان شده و وضعیت سلامتشان بهبود یابد
- حفظ سطح توانایی بیمار در حدی که بتواند در خانه و محل کار وظایف خود را انجام دهد و زندگی طبیعی خود را بدون درد سپری کند
- پیشگیری از آسیب یا فشار بیشتر به ستون فقرات از طریق بهبود وضعیت قرارگیری بدن
دستکاری دستی
لازم به یادآوری است که این روش تنها باید توسط یک متخصص بهداشتی مجاز انجام شود. در این نوع درمان، درمانگر برای دستکاری ستون فقرات، با دستهای خود یا یک ابزار پزشکی به یک مفصل از ستون فقرات فشار وارد میکند.
تزریق استروئید اپیدورال (ESI)
این یک عمل کمتهاجمی است که میتواند به تسکین درد گردن، بازو، کمر و پای ناشی از التهاب عصبهای ستون فقرات که به دلیل تنگی مجرای نخاعی یا فتق دیسک بروز کرده است کمک کند.
تزریق ریزوتومی فاست
هدف تزریق ریزوتومی فاست تسکین طولانی مدت درد پایین کمر از طریق از کار انداختن عصب حسی ورودی به مفصل فاست است. در این عمل، سوزن با یک پروب به بیرون مفصل مورد نظر وارد میشود. سپس پروب با استفاده از امواج رادیویی گرم شده و روی عصب حسی مفصل قرار میگیرد تا عصب از کار بیفتد. ریزوتومی فاست با این کار میتواند مانع از رسیدن سیگنالهای درد به مغز شود.
طب سوزنی لینک مشاهده فیلم طب سوزنی
استفاده از این روش بیش از 2500 سال پیش در چین آغاز شد. در این روش سوزنهای باریکی در نقاط بهخصوصی از بدن فرو میشوند. گفته میشود که تحریک این نقاط جریان انرژی در بدن را بهبود داده و تولید مسکنهای طبیعی بدن را افزایش میدهد. این کار میتواند کمر درد بیمار را تسکین دهد.
تمرینات ورزشی
مؤثرترین روش برای پیشگیری از کمر درد یا درمان آن انجام منظم تمرینات ورزشی است. تمرینات ایروبیک (هوازی) و برخی تمرینات بهخصوص تقویت عضله و کششی میتوانند در این زمینه کمک کنند. تمرینات ایروبیک، مانند شنا و راه رفتن، آمادگی جسمانی عمومی و قدرت کلی عضلات را بهبود میبخشند.
برخی تمرینات کششی و تقویت کننده عضلات شکم، باسن و کمر (عضلات مرکزی) میتوانند به پایداری و استحکام ستون فقرات کمک کرده و فشار وارده بر دیسکهای بین مهرههای کمر و رباطهای نگهدارنده ستون فقرات را کاهش میدهند.
تمرینات قدرتی عضلات شامل حرکات لگن و تمرینات پیچش شکم میشود. تمرینات کششی هم شامل کشش زانو-به-سینه است. تمرینات کششی میتواند کمر درد بعضی اشخاص را افزایش بدهند بنابراین باید آنها را با دقت انجام داد. به طور کلی، میبایست انجام هرگونه تمرینی که باعث کمر درد شده یا آن را افزایش میدهد متوقف شود. تمرینات میبایست تا زمانی تکرار شوند که عضلات، تا حدودی، و نه کاملاً خسته شوند. تنفس در طول هر یک تمرینات دارای اهمیت است. مبتلایان به کمر درد میبایست پیش از شروع به تمرین با یک پزشک مشورت کنند.
تمرینات ورزشی همچنین به افراد کمک میکنند تا وزن خود را در حد مطلوب نگهدارند. تمرینات تحمل وزن (مقاومتی) به حفظ تراکم استخوان کمک میکنند. به همین خاطر، تمرین میتواند از بروز دو عارضه (چاقی و پوکی استخوان) که میتوانند منجر به درد پایین کمر شوند جلوگیری کند.
پیشگیری
افراد میتوانند با انجام موارد زیر ریسک دچار شدن خود به درد پایین کمر را کاهش دهند:
- ورزش
- تقویت و کشش عضلات
- حفظ وزن در حد سالم
- حفظ وضعیت بدنی مناسب
- استفاده از تکنیکهای صحیح بلند کردن اجسام
