یکی از علل شایع درد پا و کمر، تنگی کانال نخاعی است.همزمان با بالا رفتن سن، ستون فقرات نیز دچار تغییراتی میشود،این تغییرات فرسایشی ناشی از فرایند طبیعی افزایش سن به تنگی کانال نخاع منجر میشود.
واقعیت اول:
تنگی کانال نخاعی عمدتا در اثر آرتروز ستون فقرات ایجاد می شود و یک پدیده فرسایشی است لذا در سنین بالای 50 سال بیشتر رایج است
تغییرات فرسایشی و تخریبی ستون فقرات در 95 درصد افراد بالای 50 سال به چشم می‌خوردولی در تعدادی از این افراد میزان این تخریب به اندازه ای خواهد بود که علایم ایجاد می کندلذا صرف دیدن تخریب و فرسایش ستون فقرات تایید کننده وجود تنگی کانال نخاعی نیست وشرح حال و معاینه بیمار بسیار با اهمیت است.تنگی کانال نخاع بیشترین میزان شیوع را در میان سالمندان بالای 60 سال دارد.فشار روی ریشه‌های عصب در میان زنان و مردان به یک اندازه رواج دارد.
واقعیت دوم :
شرح حال و معاینه بالینی بیمار مهمترین عامل تشخیصی در این بیماران است و برای تثبیت تشخیص از MRI استفاده می شود.
به گفته بسیاری از متخصصان جراح ستون فقرات تعداد اندکی از بیماران هنگام تولد از مشکلات مادرزادی کمر رنج می‌برندکه در نهایت به تنگی کانال نخاعی کمری، از نوع مادرزادی، منجر می شود. تنگی کانال نخاع مادرزادیغالباً در مردان بروز می‌یابد. بیماران معمولاً در سنین بین 30 تا 50 سالگی برای نخستین بار با علائمی مواجه می‌شوند.
رزرو نوبت در کلینیک تلفن 66572220
واقعیت سوم:
هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولی روشهای درمانی مناسبی برای بهبود بیمار از دارو درمانی ،فیزیوتراپی ،ورزش درمانی گرفته تا روشهای تزریق و جراحی به این بیماران کمک خواهد کرد.
واقعیت چهارم :
بهترین درمان در این بیماری ورزش منظم جهت افزایش قدرت عضله و بخصوص بهبود انعطاف پذیری عضله است.
واقعیت پنجم:
انتخاب نوع درمان به شدت تنگی کانال و کیفیت زندگی شما دارد .مثلا در بیمار مسنی که تنگی کانال نخاعی داردو با دویست قدم پیاده روی نیاز به نشستن و استراحت پیدا می کند و در زندگی روزمره خود فعالیتش باهمین میزان راه رفتن انجام می شود بهترین کار ورزش است.ولی در بیمار فعالی که تمایل به ورزش دارد و تنگی کانال باعث فعالیت در همان حد دویست قدم شده است ابتدا از ورزش سپس روشهای تزریقی مانند اپی دورال و... استفاده می شود و در صورت عدم بهبودی جراحی باید انجام شود.
علائم و نشانه ها
درد کمر و پشت بدن:
کمر درد از علائم تنگی کانال نخاعی است که تمام بیماران مبتلا آن را تجربه نمی‌کنند، بروز این درد به شدت آرتروزبستگی دارد.بعضی از بیماران هیچگونه علایمی از کمر درد ندارند و وقتی تنگی نخاع به اطلاع ایشان رسانده می شودباور نمی کنند که این مشکال را دارند.عصب‌های نخاعی حس‌های بخش‌های خاصی از بدن را تقویت می‌کنند، بنابراین فشار روی اینعصب‌ها گاهی درد ناحیه‌های تحت پوشش را به دنبال دارد. درد باسن، که در پایین پا منتشر می‌شودو به عارضه سیاتیکا یا سیاتیک موسوم است، نیز ناشی از عوارض تنگی کانال نخاعی است.
درد سوزشی در باسن یا پاها (سیاتیک) :
فشار روی عصب‌های نخاعی درد را در ناحیه‌های تحت پوشش این عصب‌ها برمی‌انگیزد.این درد سوزشی معمولاً از باسن شروع میشود وتا پایین پا منتشر میشود و در نهایت به کف پا می‌رسد.
بی‌حسی یا گزگز باسن یا پاها :
در نتیجه افزایش فشار روی عصب‌ها، بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاع علاوه بر درد سوزشیدچار بی‌حسی و گزگز نیز میشود. اگرچه تمام بیماران هر دو علامت درد سوزشی و بی‌حسی و گزگز را تجربه نمی‌کنند.
ضعف پاها یا “افتادگی پا” :
به محض رسیدن فشار به میزان مشخص، یک یا هر دو پا دچار ضعف میشود.برخی بیماران بندرت با افتادگی پا روبه‌رو می‌شوند یا احساس می‌کنند که پایشان هنگام راه رفتن روی زمین کشیده میشود.
کاهش درد هنگام نشستن یا رو به جلو خم شدن:
بر اساس مطالعات انجام شده بر روی مهره‌های کمری، خم شدن رو به جلو فضای نخاع را افزایش می‌دهد و فشار ازروی نخاع برداشته می شود. درد بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع با رو به جلو خم شدن، به ویژه در حالت نشسته، کاهش می‌یابد.درد معمولاً هنگام برخاستن و ایستادن و راه رفتن تشدید میشود.برخی بیماران گزارش داده‌اند که می‌توانند با تکیه کردن روی چرخ خرید راه بروند یا این که از دوچرخه ثابت استفاده کنند.بااین حال پیاده‌روی در مسافت بیش از دویست یا سیصد متر به باعث تشدید ضعف یا درد شدید خواهد شدنیاز بیمار به خم شدن و ایستادن یا استراحت های مکرر در اثر گرفتگی عضلات پا یا مور مور و گزگز آنها را بعنوان گرفتگی مکرر یاIntermittent Claudication می شناسند که علامت اصلی تنگی کانال نخاعی است.اختلال در فعالیتهای جنسی و کاهش حس جنسی که ممکن است بیشتر د آقایان بروز نماید.اختلال در کنترل ادرار و مدفوع که بسیار نادر است و ممکن است نیاز به جراحی برای بیمار ضرورت پیدا کند.
علت ها و دلایل
تنگی کانال نخاع زمانی رخ می‌دهد که فضای اطراف نخاع تنگ شود در نتیجه نخاع و ریشه‌های اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گرفته و بیمار دچار درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها میشود.
آرتروزو آرتریت (بیماری التهاب مفصل) رایج ترین علت تنگی کانال نخاعی کمر است. منظور از آرتریت فرسایش و تخریب مفصل‌های بدن است.دیسک‌ها در دوران جوانی حاوی مقدار زیادی آب هستند (تصویر سمت چپ)، اما دیسک به موازات افزایش سن، آب خود را از دست می‌دهد و کوتاه‌تر و یا حتی متلاشی میشود (تصویر سمت راست). پیامد این تغییرات وارد شدن فشار به مفاصل فاست و ابتلا به آرتریت است. آرتریت ستون فقرات در فرسایش و تخریب دیسک‌ها و از بین رفتن مواد موجود در آن ریشه دارد.دیسک‌های کودکان و جوانان حاوی مقدار زیادی آب است، اما هر چه فرد مسن‌تر میشود،آب دیسک نیز کمتر و در نتیجه دیسک ضعیف‌تر میشود. این مشکل باعث میشود تا فضای دیسک نشست کندو ارتفاع دیسک کاهش یابد.فرسایش دیسک به نوبه خود به باعث بروز دو مشکل می شود، نخست آن که وزن به مفصل‌های فاست منتقل می‌شودو دوم این که فضای کانال‌های دربرگیرنده اعصاب کوچک‌تر می‌شوند.مفاصل فاست نیز در نتیجه تحمل فشار مضاعف به تدریج تخریب می‌شوند و مشابه موارد مفصل زانو یا مفصل ران،بیمار مبتلا به آرتریت میشود. غضروف پوشش دهنده و محافظ مفصل‌ها نیز فرسوده میشود؛فرسایش کامل غضروف موجب سایش دو استخوان روی یکدیگر میشود.بدن در واکنش به از بین رفتن غضروف و برای جبران این نقص و حمایت از مهره‌ها شروع به تشکیل استخوان جدید درمفصل‌های فاست می‌کند. این استخوان اضافی، موسم به خار یا زائده استخوانی، به مرور زمان فضای اختصاصیافته به عبور عصب‌ها را تنگ می‌کند.زائده‌ها یا خارهای استخوانی ناشی از آرتریت کانال نخاعی را تنگ می‌کند.دیگر واکنش بدن بهآرتروز و آرتریت این است که رباط‌های اطراف مفصل‌های ناحیه کمر بزرگ می‌شوند.بزرگ‌تر شدن رباط‌ها نیز فضای مربوط به عصب‌ها را کاهش می‌دهد. زمانی که فضا آن قدر تنگ شودکه عصب‌های نخاعی تحریک شوند، علائم دردناک شروع میشود.
علاوه بر آرتروز و آرتریت علل دیگری نیز باعث تنگی کانال نخاعی می شوند :
- فتق دیسک
- تومورها
- قطور شدن لیگامانهای اطراف ستون فقرات
- رشد بیش از حد و غیر متعارف استخوانهای ستون فقرات
- ضربه ها و صدمات به ستون فقرات
تشخیص:
مهترین روش تشخیصی شرح حال و معاینه بیمار است. رادیوگرافی ستون فقرات کمک کننده است. CTScan در موارد خاص کاربرد دارد. MRI در تشخیص تنگی کانال کمک کننده است ولی دیدن تنگی کانال در MRI دلیل بر وخامت اوضاع نیست و MRI به پزشک کمک خواهد کرد. الکترومیوگرافی یا EMG : در این روش در صورت وجود ضایعه در عصب و عضله تشخیص داده خواهد شد و در صورت وجود ضایعه در عصب بعنوان یک علامت هشدار دهنده با آن برخورد می گردد.
راه ها و روش های درمان
روش های درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاع بر بهبود کیفیت زندگی و سطح عملکرد و کاهش درد متمرکز میشود.اگرچه روشهای غیرجراحی مشکل تنگی کانال نخاع را برطرف نمی‌سازد،علائم بسیاری از بیماران با بهره‌گیری از این روش‌ها برطرف میشود.
ورزش درمانی و پیاده روی در درمان تنگی کانال نخاعی موثر است.
واقعیت ششم:
انجام عمل جراحی ستون فقرات برای کمتر از 5 درصد بیماران مبتلا به تنگی نخاع ضرورت داشته و موثر است.
نظر انجمن جهانی روماتولوژی ارتوپدی وطب فیزیکی و ستون فقرات: جراحی ممکن است باعث کاهش علایم بیماران تنگی نخاع شود ولی درمان قطعی تنگی نخاع نیست و ممکن است علایم تنگی کانال نخاعی عود مجدد کند.
-
تغییر در حالت اندامها:
بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع متوجه می‌شوند که خم کردن رو به جلوی ستون فقرات در زمان راه رفتن علائم آن هارا برطرف می‌سازد. دراز کشیدن و بالا آوردن زانوها تا قفسه سینه نیز منجر به تسکین علائم میشود.در این حالت‌ها فضای در دسترس عصب‌ها بزرگ‌تر میشود و در نتیجه بیمار می‌تواند مسافت بیشتری را طی کند.
-
دارو :
فشار روی عصب‌ها در بعضی موارد از ورمی التهابی نشأت می‌گیردلذا مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب(NSAIDS) مانند آسپرین یا ایبوپروفن باعث کاهش ورم و التهاب شده و موجب تسکین علائم تنگی کانال نخاع می شود.
-
استراحت:
استراحت پس از شروع مجدد تدریجی فعالیت مفید است. انجام تمرین‌های ایروبیک (هوازی) مانند دوچرخه‌سواری یا استفاده از دوچرخه ثابت غالباً پیشنهاد میشود.
-
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی معمولاً از ترکیبی از درمان غیرفعال و نرمش و حرکت‌های اصلاحی بهره می‌گیرد. درمان غیرفعال شامل کمپرس سرد یا گرم، اولتراسوند، تحریک الکتریکی و ماساژ میشود. این درمان‌ها با توجه به شل کردن عضله‌های منقبض و تسکین درد یا ناراحتی، بیمار را برای درمان فعال تنگی کانال نخاع آماده می‌سازد. حرکت‌های اصلاحی نیز تمرین‌های کششی و تجویزی را برای پایدارسازی ستون فقرات، افزایش قدرت، استقامت و انعطاف‌پذیری دربرمی‌گیرد.
-
کشش (ترکشن):
ترکشن علیرغم مفید بودن برای برخی بیماران، نتایج بسیار محدودی را به دست می‌دهد.
-
تزریق:
تزریق در فضای اپیدورال رایج ترین تزریقی است که برای تسکین علائم تنگی کانال نخاع انجام میشود.
در این روش که یکی از روش های جراحی بسته ستون فقرات محسوب می شود، دارو (معمولاً استروئید) داخل فضای پیرامون ریشه‌های عصبی خاص (فضای اپیدورال) تزریق میشود. تزریق این دارو از روش های درمان تنگی کانال نخاعی است که در کاهش التهاب و درد حاد منتشر شونده در دست‌ها یا پاها مؤثر است. سه تزریق معمولاً ظرف چند هفته انجام میشود.
-
طب سوزنی:
طب سوزنی تا در کنترل درد بیماران و بهبود عملکرد آنان در تنگی کانال نخاع موثر بوده است.
- Manipulation و روشهای کایروپراکتیک (درمان دستی):
درمانهای دستی درمانی است که در آن متخصص به منظور تنظیم و هم راستا کردن استخوان‌ها وبازیابی دامنه حرکتی طبیعی مفاصل به ناحیه معینی فشار وارد می‌کند. حرکت مناسب درد،گرفتگی یا اسپاسم عضلانی را کاهش می‌دهد و عملکرد سیستم عصبی و وضعیت سلامت عمومی را بهبود می‌بخشد.این روش توسط متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با سبک نوین پروفسور Mein انجام می شود و توسط متخصصین کایروپراکتیم با سبک دیگری انجام می گردد.
- ماساژ
ماساژ مناسب به دلیل شل کردن عضله‌های منقبض و از کاهش فشار روی عصب و کانال نخاع باعث تسکین درد تنگی کانال نخاع می شود.
بریس یا گردنبند و کمربند طبی:
کمربند یا گردنبند طبی در تنگی کانال نخاعی گردن، ستون فقرات را ثابت نگه می‌دارد و حرکت‌های دردناک را محدود می‌سازد، لذا باعث کاهش فشار کانال نخاعی شده و علایم بیمار را بهبود می دهد.
درمان گیاهی و توصیه های طب سنتی در درمان تنگی کانال نخاعی:
بسیاری از بیماران تمایل به استفاده از روشهای گیاهی و طب سنتی دارند این روش ها مفید هستند و می توانند تا حدودی به درمانهای طب فیزیکی و توانبخشی بعنوان مکمل کمک کنند ولی به تنهایی نمی توانند مشکل بیمار را حل کنند .
این توصیه ها شامل موارد زیر است:
- استفاده از روغنهای گیاهی مانند سیاه دانه ،روغن بادام تلخ ویا روغن گل سرخ جهت ماساژ اندامها و ستون فقرات سه مرتبه در روز برای مدت سه ماه
- بادکش بخصوص بادکش گرم هفته ای سه بار
- مصرف عرقیجات مانند عرق خارخسک به همراه کمی عسل
- نوشیدن دمنوش آویشن،شاه تره یا بومادران روزی یک وعده
- کاهش یا عدم مصرف گوشت قرمز، سوسیس، کالباس، مرغ، شکر سفید ،آرد سفید، شکلات ،کاکائو، الویه، ماکارونی، پیتزا، غذاهای صنعتی، ژله، گوجه، خیار، بادمجان، کیوی، کاهو
- در مورد زالو درمانی و حجامت نظر خاصی ندارم و به متخصصین طب سنتی مراجعه فرمایید.
جراحی:
در صورت موفقیت‌آمیز نبودن دیگر روشهای درمانی در تسکین درد توصیه میشود تا به منظور از بین بردن فشار روی عصب‌های درگیر عمل جراحی تنگی کانال کمری انجام شود.توجه داشته باشید که فقط 5 درصد بیماران تنگی کانال نخاعی به جراحی نیاز پیدا می کنند.پیش از بهره‌گیری از هر روش درمانی جدید باید با پزشک مشورت نمود.برای مثال یک داروی گیاهی ممکن است با داروی مصرفی تجویزی یا غیرتجویزی تداخل داشته باشد. مسلم است که هیچ یک از ما درصدد نیستیم تا با خوددرمانی ناآگاهانه به خود صدمه بزنیم،بنابراین باید اطمینان حاصل کنیم که شروع یک روش درمانی جدید بی‌خطر و مفید خواهد بود.
رزرو نوبت در کلینیک تلفن 66572220
