کمربند طبی میتواند یک عنصر مؤثر از برنامه درمانی جامع برای برخی از بیماریهای ستون فقرات باشد. همچنین بریس طبی پشتیبان مناسبی برای ستون فقرات در حین بهبودی پس از انجام عمل جراحی کمر محسوب میشود.
کمربند طبی چیست؟
کمربند طبی وسیلهای است که فرد میتواند از آن برای حمایت کمر خود استفاده کند. برخی افراد بر این باورند که این وسیله میتواند در کاهش کمردرد، جلوگیری از صدمات، پیشرفت روند بهبودی و بهبود وضعیت صحیح قرارگیری بدن و تراز ستون فقرات کمک کند.
کمربند طبی معمولاً دارای نوارهای الاستیک فشردهکننده و پلاستیک یا فلزات سخت و یا ترکیبی از هر دو است. این کمربندها به صورت طرحهای سفارشی یا پیشساخته عرضه میشوند. انواع پیشساخته یا آماده مصرف به راحتی در دسترس هستند و نیازی به فیت کردن و قالبگیری ندارند.
اهداف و مکانیسمهای انواع کمربند طبی برای تسکین درد
انواع کمربند طبی جهت اهداف زیر تجویز میشوند:
- کاهش تنش عضلانی و درد پایین کمر
- بهبود وضعیت قرارگیری بدن جهت توزیع مجدد وزن در ستون فقرات
- فراهم نمودن محیط درمانی مناسب برای ساختارهای ستون فقرات
- افزایش عملکرد در طول فعالیت روزانه
اهداف فوق از طریق مکانیسمهای اساسی کمربند طبی در هنگام استفاده به دست میآیند. مکانیسمهای تسکین درد بر اساس طراحی کمربند طبی تا حدودی متفاوت هستند، اما به طور کلی یک کمربند طبی دارای فواید زیر است:
- حمایت از ستون فقرات. بریس طبی هنگام ناپایداری پایین کمر به دلیل آسیبدیدگی یا ضعیف شدن ساختارهای ستون فقرات در ثبات آن نقش دارد. با نگه داشتن تنه در یک وضعیت ایمن و حمایت از آن، این وسیله میتواند با فراهم نمودن محیط درمانیِ مناسبِ آسیب فعلی و جلوگیری از آسیبهای اضافی به بهبود کمک کند.
- کاهش فشار بر ساختارهای ستون فقرات. کمربند طبی میتواند به تخلیه بخشی از وزنی که معمولاً روی کمر فشار وارد میسازد کمک کند. در این فرآیند فشار روی مفاصل، دیسکها و عضلات ستون فقرات کاهش مییابد. با کاهش فشار وارد شده بر ستون فقرات، کمربند طبی قادر است تنش دردناک عضلانی که یک واکنش محافظتی رایج پس از آسیب است را کاهش دهد.
- کاهش دامنه حرکتی در طول روند بهبودی. کمربند طبی برای جلوگیری یا محدود کردن حرکات دردناک مانند پیچش ستون فقرات یا خم شدن به جلو، عقب یا پهلو استفاده میشود. محدود کردن حرکات و وضعیتهای دردناک نیز میتواند به بهبود آگاهی از موقعیت بدن (حس عمقی) کمک کند. این روند به فرد اجازه میدهد تا به طور آگاهانه وضعیت بدن را برای بهبود سلامت کمر خود تغییر دهد.
- کاهش حرکت اجسام خرد بین مهرهها. کمربندهای طبی حرکت اضافی اجسام خرد بین مهرهها در یک قسمت خاص از ستون فقرات یا محل شکستگی مهرهها را محدود میکنند. در نتیجه درد ناشی از تنش عضلانی و مفاصل یا ریشههای عصبی تحریکشده محدود میشود.
نتایج حاصل از برخی مطالعات نشان دادهاند که استفاده از کمربند طبی در برنامه درمانی باعث بهبود تحرک و کاهش درد میشود. با این حال، تحقیقات بیشتری در این خصوص باید صورت گیرند.
انواع کمربند طبی
کمربندهای طبی از نظر مواد سازنده متفاوت هستند. مواد سازنده در رفع طیفی از انواع کمردرد شامل رگ به رگ شدن شدید عضلات تا بهبودی پس از عمل نقش دارند. اکثر بریسهای طبی از مواد مشابه ساخته شدهاند، اما از نظر سختی و کنترل وضعیتی متفاوت هستند.
به طور کلی کمربندهای طبی به سه دسته انعطافپذیر، نیمه سخت و سخت تقسیم میشوند. کمربندهای طبی سخت معمولاً برای موارد متوسط تا شدید درد و/یا بیثباتی مانند کمک به بهبود شکستگیهای ستون فقرات یا پس از عمل جراحی کمر استفاده میشوند. کمربندهای طبی نیمه سخت و انعطافپذیر برای دردهای خفیف یا متوسط استفاده میشوند.
کمربندهای طبی انعطافپذیر
کمربندهای طبی انعطافپذیر از مواد نرمی مانند مخلوط کتان/مواد الاستیک، کرباس و/یا نئوپرن (نوعی لاستیک مصنوعی و انعطافپذیر) ساخته شدهاند. این بریسهای طبی در اشکال کرست، کمربند کمری و کمربند ساکروایلیاک موجود هستند.
کمربندها یا کرستهای کمری انعطافپذیر معمولاً در اندازهها و طرحهای مختلفی وجود دارند. کمربند طبی کرستی شبیه کرست زنانه به نظر میرسد و امکان خم شدن محدود را فراهم میکند. کمربند طبی کرستی معمولاً شامل پایههای فلزی یا پلاستیکی عمودی در جلو، پشت و/یا کنارهها هستند که ثبات و محدودیت حرکتی را فراهم میکنند.
کمربندهای کمری و ساکروایلیاک محدودیت بیشتری در حرکت ایجاد میکنند و معمولاً از پارچه محکمتر و بدون پایه ساخته میشوند.
کمربندهای کرستی و انعطافپذیر میتوانند از طریق راههای زیر به تسکین کمردرد کمک کنند:
- اعمال فشار سبک به تنه برای کمک به تنظیم وضعیت قرارگیری بدن و برداشتن وزن از روی ستون فقرات
- فراهم نمودن حمایت اضافی برای ستون فقرات به منظور برداشتن فشار از روی عضلات ضعیف یا آسیبدیده
- محدود کردن نسبی دامنه حرکتی تا امکان خم شدن و پیچش فراهم شود. به عنوان مثال، اگر از یک بریس طبی انعطافپذیر استفاده کنید، میتوانید به اندازه کافی به جلو خم شوید تا بالای زانو را لمس کنید، اما قادر به لمس پایین زانوها نخواهید بود.
- کاهش حرکت اجسام خرد در مفصل شل یا ضعیف شده از طریق فشردهسازی تنه یا لگن (به ویژه در صورت استفاده از کمربندهای مفاصل کمری و ساکروایلیاک)
- شل کردن عضلات منقبض از طریق ایجاد گرما
کمربندهای طبی سخت و نیمه سخت
کمربند طبی سخت از یک لایه محکم از مواد (معمولاً کتان یا کرباس) تشکیل شده است که دور تنه میپیچد و گاهی شامل پانلهای سختی در جلو، پشت و کنارههای کمربند میباشد. برخی از مدلها شامل میلههای پلاستیکی یا فلزی سخت هستند که در قسمت بیرونی بریس طبی قرار دارند.
کمربند طبی نیمه سخت شامل ترکیبی از مواد انعطافپذیر و سخت است. به عنوان مثال، کمربند طبی انعطافپذیر ممکن است شامل بالشتک اضافی یا لایههای داخلی پلاستیکی قالبگیری شده برای ایجاد حمایت و پایداری بیشتر باشد.
کمربندهای طبی سخت و نیمه سخت از طریق راههای زیر به تسکین درد پایین کمر کمک میکنند:
- اعمال فشار به تنه برای نگه داشتن ستون فقرات در وضعیت مناسب و انتقال وزن از ستون فقرات به شکم
- فراهم نمودن حمایت مناسب برای برداشتن فشار از ساختارهای ضعیف یا آسیبدیده ستون فقرات از جمله عضلات، مفاصل، دیسکها و ریشههای عصبی
- کاهش قابل توجه دامنه حرکتی برای جلوگیری از خم شدن به جلو، عقب و پهلو به پهلو
- کاهش قابل توجه حرکت اجسام خرد در بخشها یا محل شکستگی ستون فقرات، افزایش شانس بهبود با محدود کردن تحریک ناشی از شوک حرکات تکانهنده
- کاهش تنش عضلانی از طریق گرما
نتایج حاصل از مطالعهای نشان دادند که مواردی از قبیل شاخص ناتوانی و میزان درد در متقاضیانی که از کمربند طبی سخت استفاده کرده بودند در مقایسه با نوع انعطافپذیر بیشتر بهبود یافتند. بریس طبی سخت معمولاً به صورت سفارشی یا از مونتاژ مجموعهای از قطعات پیشساخته تولید میشود. در هر صورت، پزشک متخصص در طراحی و فیت کردن کمربندهای طبی یا سایر متخصصین واجد شرایط کمربند طبی را اندازهگیری و فیت میکنند تا ایمنی، راحتی و تأثیر آن تضمین شود.
چه مواردی را باید هنگام استفاده از بریس طبی در نظر گرفت
توصیه میشود قبل از استفاده از کمربند طبی با پزشک مشاوره نمائید. ارزیابی پزشک به تعیین سودمندی کمربند طبی و همچنین نوع کمربند طبی مورد نیاز و نحوه استفاده از آن کمک میکند.
تحت چه شرایطی میتوان از کمربند طبی استفاده کرد؟
علاوه بر سایر درمانهای غیرجراحی، کمربند طبی به بهبود و تسکین درد ناشی از شرایط زیر کمک میکند:
بهبودی پس از عمل
کمربند طبی سخت پس از انجام عمل جراحی ستون فقرات با هدف کاهش فشار روی ستون فقرات، افزودن ثبات و محدود کردن حرکات و حرکات اجسام خرد برای ایجاد یک محیط درمانی مناسب تجویز میشود.
مهره رانش باریکهای
در زمان ابتلا به مهره رانش باریکهای استفاده از یک بریس طبی سخت میزان لغزش مهرهها را به حداقل میرساند و به طور قابل توجهی توانایی راه رفتن و سطح درد را بهبود میبخشد.
اسپوندیلولیزیس
همانند مهره رانش باریکهای، در صورت ابتلا به اسپوندیلولیزیس یک کمربند طبی نیمه سخت یا سخت برای به حداقل رساندن حرکت اجسام خرد دردناک در سطح مهره شکسته، کاهش درد و بهبود شکستگی توصیه میشود.
آرتروز
ناپایداری و حرکت دردناک اجسام خرد ناشی از آرتروز ستون فقرات را میتوان با استفاده از کمربند طبی سخت یا نیمه سخت کاهش داد. علاوه بر این، کمربند طبی میتواند فشار روی مفاصل فاست آسیبدیده و درد را کاهش دهد و انجام حرکات روزمره مانند تغییر از حالت نشسته به ایستاده یا بالعکس را آسانتر کند.
شکستگیهای کمپرشن مهرهها
یک کمربند طبی سخت یا نیمه سخت را میتوان در زمان ابتلا به شکستگیهای کمپرشن مهرهها به منظور کاهش حرکت اجسام خرد در سطح شکستگی یا مهره آسیبدیده و همچنین کاهش فشار روی ستون فقرات تجویز کرد.
بیماری دژنراتیو دیسک/فتق دیسک کمر
در زمان شکستگی یا فتق دیسک ستون فقرات کمربند طبی سخت یا نیمه سخت میتواند به تثبیت و کاهش حرکت اجسام خرد در بخش آسیبدیده ستون فقرات کمک کند. همچنین میتوان از یک کمربند طبی برای محدود کردن خم شدن و چرخش استفاده کرد. این وسیله به تحمل مقداری از وزنی که معمولاً به دیسکها وارد میشود کمک میکند.
تنگی کانال نخاعی
در زمان ابتلا به تنگی ستون فقرات کمری میتوان از کمربند طبی با هدف کاهش فشار و محدود کردن حرکت اجسام خرد در قسمت تحتانی ستون فقرات استفاده کرد. فشار و حرکت اجسام خرد هر دو میتوانند باعث تحریک ریشه عصبی و ایجاد درد رادیکولار شوند. در برخی موارد، بریس طبی میتواند به تنظیم وضعیت قرارگیری بدن یا انتقال وزن به شکم با هدف برداشتن فشار از ستون فقرات کمک کند.
تنش و رگ به رگ شدن عضلات
در موارد نسبتاً نادر، ممکن است یک کمربند طبی انعطافپذیر برای بهبود رگ به رگ شدن عضلات کمر توصیه شود. کمربند طبی از طریق کاهش فشار وارد شده به ستون فقرات به کم شدنِ تنش عضلانی کمک میکند و در نتیجه میزان قدرت مورد نیاز در عضلات برای حمایت از ستون فقرات را کاهش میدهد. علاوه بر این، گرمای کمربند طبی به شل شدن عضلات منقبض و تسکین درد کمک میکند. استفاده از کمربند طبی برای بهبود آسیب یا ضعف عضلانی معمولاً برای بیش از 2 تا 4 روز توصیه نمیشود.
نحوهی انتخاب کمربند طبی مناسب
هنگام انتخاب مدل، جنس و نوع کمربند طبی بهتر است از توصیههای پزشک یا متخصص فیزیوتراپی پیروی کنید.
سطح حمایت
کمربندهای طبی میتوانند سخت، نیمه سخت یا انعطافپذیر باشند. انواع سخت در شرایطی مانند شکستگیها یا آسیبدیدگی به دنبال حوادث که باعث ایجاد درد و بیثباتی متوسط تا شدید میشوند قابل استفاده هستند و موجب ثبات میشوند.
انواع انعطافپذیر از مواد نرمتری برای محدود کردن حرکت بیش از حد و کمپرشن در عین فراهم نمودن آزادی و انعطافپذیری بیشتر تشکیل شدهاند.
بریسهای طبی نیمه سخت و سخت از ترکیب مواد نرم و سخت تشکیل شدهاند و دارای یک کمربند طبی انعطاف پذیر برای بدنه با پانلهای سخت در اطراف هستند.
اندازه و تناسب
اکثر محصولات آماده مصرف در یک اندازه استاندارد با بالهای کمربندی قابل تنظیم یا قلاب و سگک برای اطمینان از فیت بودن عرضه میشوند. برخی دیگر از انواع کمربندهای طبی نیز به صورت سفارشی برای بدن فرد قالبگیری و ساخته میشوند.
مواد تشکیلدهنده
کمربند طبی انعطافپذیر اغلب از کتان، کرباس یا نئوپرن و انواع سخت از فلز، چرم یا پلاستیک قابل قالبگیری ساخته شدهاند. کمربندهای محصوص ورزشکاران معمولاً موجب احتباس گرما برای تحریک تعریق میشوند.
دوام و نگهداری
نگهداری کمربندهای طبی قابل شستشو در ماشین لباسشویی آسانتر است. کمربند طبی با ولکرو سریعتر دچار فرسودگی میشود، در حالی که انواع کشسان پس از استفادهی مداوم کشیده میشوند و به حالت اولیه خود باز میگردند.
درمان موفق با کمربند طبی
چنانچه پزشک استفاده از کمربند طبی را توصیه نمیکند، بیمار نیز باید از این توصیه پیروی نماید.
برخی از عوامل شناخته شده که به درمان موفق با کمربند طبی کمک میکنند عبارتند از:
استفاده صحیح از کمربند طبی
پایبندی به استفاده مداوم و صحیح طبق دستورالعمل توصیه شده یکی از مهمترین عوامل موفقیت درمان است. اگرچه دلایل زیادی مانند ناراحتی یا تداخل در فعالیتهای روزانه وجود دارند که ممکن است استفاده از کمربندهای طبی را دشوار سازند. اگر بریس طبی خیلی دست و پا گیر یا ناراحتکننده باشد، پزشک میتواند به تنظیم آن کمک کند. توصیه میشود قبل از توقف کامل استفاده از کمربند طبی با پزشک مشورت کنید.
القاء نگرش مثبت نسبت به کمربند طبی
نتایج حاصل از یک مطالعه نشان دادند که کمربند طبی زمانی که مفید در نظر گرفته شود و نگرش مثبتی در فرد نسبت به اثرات آن ایجاد شود، نتایج مؤثرتری را ایجاد خواهد کرد. تشویق و حمایت اعضای خانواده، دوستان یا همکاران میتواند به بهبود نگرش در مورد کمربند طبی و موثرتر بودن نتایج نهایی آن کمک کند.
عدم وابستگی به کمربند طبی
استفاده از کمربندهای طبی معمولاً به صورت کوتاه مدت توصیه میشود. اعتقاد بر این است که استفاده از کمربند طبی طولانیتر از مدت زمان توصیه شده در آتروفی عضلات و وابستگی نقش دارد. استفاده طولانی مدت و وابستگی به بریس طبی در نهایت موجب تضعیف کمر، افزایش احتمال آسیب و بدتر شدن درد خواهد شد.
نحوه استفاده صحیح از کمربند طبی
کمربند طبی باید همراه با دستورالعمل استفاده و نگهداری توصیه شده توسط پزشک، سازنده کمربند طبی یا هر دو باشد. این دستورالعملها ممکن است شامل اطلاعاتی در مورد فیت کردن، پوشیدن و درآوردن کمربند طبی و تمیز کردن و مراقبت از آن باشند.
مهم است که کمربند طبی مخصوص کمر را طبق دستورالعمل ارائه شده همراه با آن و/یا توصیه شده توسط پزشک معالج استفاده کنید. بسیاری از کمربندهای طبی مخصوص نیازها و بدن بیمار تعبیه میشوند و در صورت استفاده نادرست میتوانند باعث بروز آسیب بیشتر و بدتر شدن درد گردند.
پوشیدن کمربند طبی
اکثر کمربندهای طبی را میتوان طبق مراحل زیر پوشید:
- کمربند طبی را در اطراف کمر و بالها را در دو طرف بالاتنه قرار دهید
- دو انتهای کمربند را در روی شکم به هم وصل کنید
- میزان سفتی و فشار کمربند طبی را تنظیم کنید. به طور معمول، تنظیمات کوچک را میتوان با استفاده از دو زبانه کششی در دو طرف کمربند طبی انجام داد
بستن کمربند طبی در پشت در صورت ابتلا به کمر درد دشوار است. در این حالت توصیه میشود از فردی کمک بگیرید.
همچنین میتوان با قرار دادن کمربند طبی روی صندلی با بالهای باز به طوری که هنگام نشستن بالها در دو طرف بدن قرار گیرند، از بروز درد هنگام پوشیدن جلوگیری کرد. سپس همزمان با نگه داشتن بالها بایستید و جلوی کمربند طبی را محکم کنید.
پوشیدن پیراهن زیر کمربند طبی معمولاً برای به حداقل رساندن تحریک پوستی توصیه میشود. برخی از پزشکان حتی ممکن است پیراهنهای مخصوصی را جهت کارآیی بهتر توصیه کنند یا ارائه دهند. به طور کلی، پیراهنی با جنس پارچه نخی نرم و سایز مناسب از تحریک جلوگیری میکند. یک پیراهن گشاد ممکن است پوست را تحریک کند.
تمیز کردن بریس طبی
تمیز کردن منظم کمربند طبی و پوست از بروز بثورات یا ضایعات پوستی جلوگیری خواهد کرد. در صورت مشاهده تحریک پوستی قابل توجه توصیه میشود تا چند روز و تا زمان بهبود استفاده از کمربند طبی را متوقف کنید.
مراقبت از پوست
استفاده نادرست از کمربند طبی موجب تحریک پوست و ایجاد زخم یا بثورات میشود. شستشوی روزانه پوست زیر کمربند طبی به جلوگیری از تجمع آلودگی و پوست مرده و کاهش تحریک کمک میکند.
رطوبت بیش از حد زیر کمربند طبی میتواند پوست را تحریک کند و منجر به بروز زخم و/یا مشکلاتی در پوست شود. به همین دلیل از مصرف لوسیون ها یا مرطوبکنندهها در زیر کمربند طبی خودداری کنید.
معمولاً پس از درآوردن بریس طبی لکههای قرمز روی پوست مشاهده خواهید کرد. این لکهها باید در عرض 15 تا 30 دقیقه از بین بروند.
تمیز کردن کمربند طبی
دستورالعملهای خاصی جهت شستشوی کمربند طبی معمولاً توسط سازنده ارائه میشوند که باید برای حفظ طول عمر و اثربخشی کمربند طبی رعایت گردند.
خطرات استفاده از کمربند طبی
اکثر افراد نیازی به پوشیدن کمربند طبی نخواهند داشت و تنها در صورت تجویز پزشک باید از آن استفاده کنند.
استفاده از کمربند طبی موجب تضعیف عضلات مرکزی بدن به دلیل عدم استفاده از آنها خواهد شد.
متخصصین مراقبتهای بهداشتی معمولاً کمربند طبی را برای استفاده کوتاه مدت توصیه میکنند. استفاده طولانی مدت ممکن است منجر به وابستگی به این وسیله و در نتیجه ضعف عضلانی و آتروفی شود.
سؤالات متداول
چه افرادی به کمربند طبی نیاز دارند؟
اکثر افراد نیازی به پوشیدن کمربند طبی نخواهند داشت و تنها در صورت تجویز پزشک باید از آن استفاده کنند.
چه مدت باید از کمربند طبی استفاده کرد؟
با 15 تا 30 دقیقه در روز شروع کنید و به تدریج مدت زمان استفاده را 5 تا 10 دقیقه افزایش دهید.
