سردردهای گردنی در اثر مشکلات مرتبط با مفصل گردن ایجاد میشوند. با رفع مشکل مربوط به گردن، سردردهای گردنی نیز رفع خواهند شد. طبق تحقیقات انجام شده، بین 4 تا 22 درصد از تمامی موارد سردرد، به سردردهای با منشأ گردنی مربوط میشوند.
علت سردردهای گردنی
علت سردردهای گردنی میتواند ناشی از مشکلات مرتبط با ساختارهای اسکلتی- عضلانی و عصبی- عروقی شامل سه مفصل فوقانی گردن، دیسکهای C2/3، پوشش طناب نخاعی و عضلات گردن باشد. اختلال در عملکرد این ساختارها میتواند محرک سیگنالهای دردی باشد که به نوکلئوس تریژمینو سرویکال در ساقه مغز ارسال میشوند.
مفاصل فوقانی گردن
شایعترین علت سردردهای گردنی، اختلال در عملکرد مفاصل فوقانی گردن و یا عضلات و اعصاب گردن میباشد. این اختلال، محرک سیگنالهای دردی است که به نوکلئوس تریژمینال در ساقه مغز ارسال میشوند و به صورت سردردهای پشت گردنی احساس میشوند.
مفاصل گردن که سبب بروز سردرد میشوند شامل:
- مفصل اطلس پس سری (O-C1)
- مفصل اطلس محوری (C1/2)
- مفاصل ستون فقرات گردنی C2/3
در صورتی که مفاصل سفت شوند یا بیش از حد حرکت کنند و یا در یک موقعیت غیر طبیعی قفل شوند (مانند قفل شدن مفصل فاست) میتوانند سبب بروز سردردهای پشت گردنی شوند.
پس از دردناک شدن مفاصل گردن، سیگنالهای درد به نوکلئوس تریژمینو سرویکال در ساقه مغز ارسال شده و سردردهای با منشأ گردنی ایجاد میشوند.
متخصص فیزیوتراپی در ارزیابی و رفع اختلال عملکرد مفصل گردن که منجر به سردردهای پشت گردنی میشود، دارای مهارت زیادی است. تشخیص و درمان عارضه توسط متخصص فیزیوتراپی جهت رفع سردردهای گردنی الزامی میباشد.
عضله گردن
عضلات گردن و کتف در صورت فعالیت بیش از حد یا اسپاسم باعث بروز درد میشوند.
فعالیت بعضی از عضلات گردن در زمان محافظت از مفاصل آسیبدیده گردن بیش از حد طبیعی افزایش پیدا میکند. دیگر عضلات گردن در اثر عدم فعالیت ضعیف شده و در نتیجه فشار بیشتری بر عضلات در حال فعالیت وارد میشود و در این حالت علائم مربوط به خستگی عضلانی بروز میکنند.
در صورتی که نیروی عضله در زمان استراحت، طول، قدرت و استقامت عضلات گردن طبیعی باشند، این عضلات عملکرد بهینهای خواهند داشت. متخصص فیزیوتراپی، عدم تعادل عضلانی که منجر به سردردهای گردنی میشود را ارزیابی و رفع میکند.
اعصاب گردنی و پس سری
اعصاب موجود در قسمت فوقانی گردن ممکن است به طور مستقیم در اثر مواردی مانند زائدههای استخوانی، التهاب مفصل یا بیرونزدگی دیسک تحت فشار قرار گیرند. در این حالت امکان دارد اعصاب تحریک شوند و یا پویایی مکانیسم عصبی کاهش پیدا کند. تحریک ساختارهای فوقانی گردن، پیامهای درد را در طول اعصاب ارسال کرده و باعث بروز سردردهای گردنی میشود.
علائم سردردهای با منشأ گردنی
سردردهای پشت گردنی ممکن است با دیگر انواع سردرد مانند سردردهای میگرنی اشتباه گرفته شوند چرا که سردرد گردنی و سردرد میگرنی معمولا هر دو در یک ناحیه ایجاد میشوند.
تشخیص سردردهای با منشأ گردنی توسط ارزیابیهای متخصص فیزیوتراپی و همچنین معاینه بدنی انجام میشود.
معمولا علائم سردردهای گردنی شامل موارد زیر میباشند:
- حساسیت به درد در قسمت فوقانی گردن و پایه جمجمه
- خشکی گردن و یا کاهش خفیف قابلیت حرکتی که به معاینه توسط متخصص فیزیوتراپی نیاز دارد
یکی از تفاوتهای اصلی بین سردرد گردنی و سردرد میگرنی این است که سردرد گردنی توسط فیزیوتراپی به سرعت تسکین پیدا میکند.
ویژگیهای متداول سردردهای گردنی
ویژگیهای متداول سردردهای پشت گردنی شامل موارد زیر میباشند:
- بیمار احساس میکند که سردرد از قسمت عقب سر به قسمت جلوی سر منتقل میشود.
- سردرد با حرکت گردن، قرارگیری گردن در یک وضعیت ثابت، خوابیدن بر روی شکم و یا چرخش سر به یک طرف تشدید شده یا تسکین پیدا میکند.
- سردرد در یک طرف سر شدیدتر میباشد. درد به طور مداوم در یک طرف ایجاد شده و در طرف دیگر بروز نمیکند.
- با وارد آوردن فشار یا ماساژ دادن گردن یا پایه جمجمه، سردرد به طور موقتی رفع میشود.
وجود موارد فوق، میتواند نشاندهنده سردردهای گردنی میباشد و جهت رفع این سردردها بایستی به متخصص فیزیوتراپی مراجعه شود.
بروز سردرد در صورت عدم وجود گردندرد
حتی در صورتی که گردندرد وجود نداشته باشد، امکان دارد سردردهای با منشأ گردنی بروز کنند. بایستی توجه شود که ممکن است مفاصل گردن در حالت استراحت باعث ایجاد درد نشوند؛ ولی امکان دارد در زمان لمس و یا حرکت باعث ایجاد درد شوند.
مفاصل گردن که در حالت استراحت دردناک هستند، معمولا در زمان لمس یا حرکت باعث درد زیادی میشوند.
در صورتی که سردرد یا میگرن برای مدت سالها وجود داشته باشند و گردن هنوز مورد معاینه پزشک قرار نگرفته باشد، توصیه میشود که برای معاینه کامل گردن به پزشک مراجعه شود. در این حالت پزشک یا سردرد گردنی را تشخیص داده و درمان میکند و یا مشکلات مرتبط با گردن را در بروز سردرد موثر نمیداند.
نحوه تشخیص سردردهای پشت گردنی
تشخیص دقیق عارضه جهت تعیین روش مناسب درمانی و کنترل علائم سردردهای با منشأ گردنی از اهمیت زیادی برخوردار است. امکان دارد سردرد به دلایل مختلفی ایجاد شده باشد. تعیین علت سردردهای گردنی به پزشک در روند درمان کمک میکند.
نحوه درمان سردردهای گردنی
سردردهای با منشأ گردنی میتوانند دردناک باشند و به طور مکرر بروز کنند؛ ولی به منظور کنترل درد و جلوگیری از بروز این نوع سردرد از روشهای مختلفی استفاده میشود.
پزشک در ابتدا وجود عارضه سردرد گردنی را تشخیص میدهد. امکان دارد پزشک جهت تعیین محل بروز درد، بر قسمتهای مختلف گردن یا سر فشار وارد کند. همچنین بروز درد با توجه به قرارگیری گردن در وضعیتهای مختلف ارزیابی میشود. ایجاد سردرد در چنین مواردی نشان میدهد که سردرد دارای منشأ گردنی میباشد.
مصرف دارو
با توجه به این که التهاب و مشکلات دیگر مرتبط با اعصاب، عضلات، تاندونها یا مفاصل میتوانند باعث بروز سردرد گردنی شوند، امکان دارد پزشک مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه یا داروهای خوراکی را جهت تسکین درد تجویز کند. این داروها شامل:
- آسپیرین یا ایبوپروفن (موترین)
- استامینوفن (تایلنول)
- شلکننده عضلانی جهت رفع سفتی عضلات و کاهش اسپاسم
- کورتیکواستروئید
فیزیوتراپی
امکان دارد پزشک استفاده از فیزیوتراپی را برای تقویت عضلات ضعیف گردن و بهبود قابلیت حرکتی مفاصل توصیه کند. همچنین ممکن است از روشهای درمانی جایگزین جهت کاهش درد عصب، مفصل یا عضله در گردن استفاده شود. این روشها شامل ماساژدرمانی، درمان دستی، درمان شناختی – رفتاری، طب سوزنی و تکنیکهای آرامسازی میباشند. روشهای دیگر کنترل درد عبارتند از:
- خودداری از انجام فعالیتهایی که سبب تشدید درد میشوند
- استفاده از یخ یا حرارت چند مرتبه در روز برای مدت 10 تا 15 دقیقه
- استفاده از بریس در زمان خواب جهت جلوگیری از خم شدن گردن
- رعایت وضعیت مناسب بدنی در زمان نشستن، ایستادن یا رانندگی کردن
جراحی یا تزریق دارو
به ندرت امکان دارد جهت تسکین سردردهای گردنی ناشی از فشردگی عصب از جراحی استفاده شود. همچنین ممکن است پزشک جهت رفع سردردهای پشت گردنی از بلاک عصبی استفاده کند. در این روش ماده بیحسکننده و یا کورتیکواستروئید نزدیک اعصاب در قسمت پشت گردن تزریق میشود. توقف سردرد نشاندهنده وجود مشکل مرتبط با اعصاب در گردن میباشد. در برخی از مواقع پزشک از آزمایشهای تصویربرداری برای مشاهده ساختار داخل گردن و ارزیابی مشکل مربوط به مفاصل یا بافتهای نرم استفاده میکند. این آزمایشها شامل تصویربرداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی میباشند.
جلوگیری از سردردهای با منشأ گردنی
در برخی از مواقع (مانند سردرد ناشی از آرتروز) جلوگیری از سردردهای گردنی امکانپذیر نمیباشد. برخی از روشهای کنترل درد میتوانند در جلوگیری از بروز این نوع سردردها موثر باشند. برای مثال وضعیت مناسب بدنی در زمان نشستن یا رانندگی کردن بایستی رعایت شود. شخص باید از قرارگیری سر بر روی بالش با ارتفاع زیاد در زمان خواب خودداری کند. همچنین گردن و ستون فقرات بایستی در یک راستا قرار گیرند و از بریس در زمان خوابیدن بر روی صندلی یا در زمان نشستن استفاده شود. به علاوه در زمان انجام فعالیتهای ورزشی جهت حفاظت از ستون فقرات بایستی از وارد شدن ضربه به سر و گردن جلوگیری شود.
