بیماری مولتیپل اسکلروزیس (به اختصار ام اس)، یک بیماری مزمن و گاهی پیشرونده است که در درجه اول بزرگسالان جوان به آن مبتلا میشوند. اثرات این بیماری در افراد محتلف بسیار متفاوت است. اگرچه هنوز هیچ درمانی برای این بیماری شناخته نشده، اما با مدیریت پزشکی و توان بخشی به خوبی میتوان آن را کنترل کرد. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی به افراد مبتلا به ام اس کمک میکنند تا از طریق خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی ،کاردرمانی قدرت، انعطاف پذیری و آمادگی بدنی عمومی خود را بدست آورده و حفظ کنند و زندگی فعال و پرباری داشته باشند.
کلینیک پروفسور فروغ با داشتن کادری مجرب و تجهیزات پیشرفته با ارایه درمانهای توانبخشی تیمی در کنترل بسیاری از مشکلات بیماران MS موفق بوده و موجبات رضایت بیماران را فراهم آورده است.تلفن رزرو نوبت 66572220
بیماری ام اس چیست؟
در بیماری ام اس، میلین، یعنی مادهای که اعصاب سیستم عصبی مرکزی بدن را میپوشاند و از آن محافظت میکند از بین میرود. اعصاب بدون میلین، نمیتوانند به درستی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. علائم بیماری ام اس بسته به این که کدام قسمت از سیستم عصبی درگیر شده باشد، از جمله ساختارهایی که حرکت، احساس و فرایندهای ذهنی و عاطفی را کنترل میکنند، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. غالباً، یکی از اولین علائم بیماری ام اس تغییر در وضعیت بینایی فرد، از جمله ابتلا به دوبینی است. تقریباً همه مبتلایان به ام اس دچار مشکلاتی در راه رفتن و سایر حرکات بدن نیز میشوند.
اگرچه بیماری ام اس به ندرت باعث مرگ میشود، اما ممکن است عوارض شدیدی داشته باشد، از جمله مشکلات تنفسی، آسیب دیدگیهای ناشی از زمین خوردن و کمبود تحرک عمومی. با حمایتها طب فیزیکی و توانبخشی مناسب میتوان روند بیماری را کنترل کرده و تحرک بیماران را بهبود بخشید و حفظ کرد.
علائم و نشانههای ام اس
بیماری ام اس منجر به علائم و نشانههای متعددی میشود که ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- خستگی که با استراحت از بین نمیرود
- سخت راه رفتن و مشکلات تعادلی
- سفتی و اسپاسم یا احساس سنگینی در پاها یا بازوها
- مشکلات مثانه و روده، مانند بیاختیاری اضطراری یا نشت ادرار
- اختلال در عملکرد جنسی، مانند کمتر شدن حساسیت، خشکی، کم شدن میل جنسی و مشکلاتی در به ارگاسم رسیدن
- مشکلات حافظه و فکر کردن
- درد و سایر احساسات ناخوشایند
- مشکلات احساسی یا خلقی، از جمله افسردگی و بیعلاقگی
- مشکلات بینایی، مانند کنترل حرکات چشم، دو بینی و تاری دید
- سرگیجه
- مشکلات گفتار و بلع
مدیریت این بیماری میتواند بسیاری از این علائم و نشانهها را بهبود بخشد، اما نه همه آنها را. از آنجا که بیماری ام اس بر هر فرد به نحو متفاوتی تأثیر میگذارد، ممکن است علائم یک فرد با علائم فردی دیگر با همان نوع ام اس متفاوت باشند.
تغییرات علائم
علائم بیماری ام اس ممکن است گاهی بروز یافته و بعد برطرف شده و بیماری بهبود یابد یا علاوم به طور مقطعی خاموش شوند. در صورت عود بیماری، مدت و شدت علائم ممکن است متفاوت باشند. گرم شدن بیش از حد، مثلا هنگام ورزش یا در هوای گرم میتواند منجر به عود علائم شود. در صورت عود شدید علائم ممکن است لازم باشد فرد در بیمارستان بستری شود، اما علائم خفیف را میتوان با دارو و در خانه کنترل کرد. پس از عود، علائم مجددا فروکش میکنند، اما ممکن است کمی باعث از دست رفتن عملکرد فرد شوند. برخی از افراد پس از عود به خوبی بهبود مییابند، اما برخی دیگر ممکن است دچار ناتوانی بیشتری شوند.
در دورانی که بیماری ام اس در فاز بهبود قرار دارد، بیمار احساس پایداری میکند و میتواند تواناییهای خود در انجام فعالیتهای روزمره را بهبود ببخشد. متخصصان فیزیوتراپی میتوانند به بیماران برای قویتر شدن و افزایش قدرت تحملشان طی دوره بهبودی کمک کنند.
افسردگی
اکثر افراد مبتلا به ام اس دچار افسردگی میشوند، در واقع احتمال ابتلا به افسردگی در این بیماران نسبت به افراد هم سنشان که به این بیماری مبتلا نیستند 70٪ بیشتر است. این مساله ممکن است تطبیق پیدا کردن بیمار با شرایط و وضعیتش پس از تشخیص را پیچیده کند. مواجهه با چالشهای مداوم بیماری ام اس ممکن است گاهی طاقت فرسا باشد و افسردگی کیفیت زندگی فرد را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلایل، افسردگی نیز باید در کنار خود بیماری تحت نظر پزشک کنترل شود. پزشکان و متخصصان فیزیوتراپی، به بیماران کمک میکنند تا بتوانند زندگی پرتحرکی داشته باشند و آن را حفظ کنند.
نحوه تشخیص ام اس
تشخیص بیماری ام اس بر اساس شواهد و مدارک زیر انجام میشود:
- وجود شواهد بالینی یا ام آر آی مبنی بر آسیب دیدگی سیستم عصبی مرکزی در 2 قسمت مختلف بدن (به عنوان مثال، وجود علائم در بازوها و پاها، مهارتهای حسی و مهارتهای حرکتی، بینایی و گفتار).
- وجود شواهد بالینی یا ام آر آی که حاکی از آسیب دیدگی جدید در مغز، نخاع یا عصب بینایی باشد که در مقاطع زمانی مختلفی اتفاق افتاده باشد، و یا وجود یافتههای غیرعادی در مایع مغزی-نخاعی که از طریق پانکچر کمر بدست آمده باشد.
- رد احتمال ابتلا به بیماریها یا مشکلات دیگری که ممکن است علائمی مشابه ام اس داشته باشند از جمله سکته مغزی، تومور یا سایر بیماریهای عصبی پیشرونده.
روشهای توانبخشی بیماران ام اس
هدف از توانبخشی در بیماری ام اس بهبود و یا حفظ عملکرد بیماران است. متخصصان توانبخشی از زمان تشخیص این بیماری به بعد، برای ارتقا سطح سلامت و شرایط عمومی، کاهش خستگی، کمک به سلامتی بیماران و دستیابی به بهترین عملکرد آنها در خانه و محل کار، از شیوههای آموزشی و روشهای مختلف درمانی که بدین منظور طراحی شدهاند استفاده میکنند. اگر علائم بیماری در فعالیتهای روزمره بیمار اختلالی ایجاد کنند، توان بخشی قادر است مشکلات مربوط به تحرک، لباس پوشیدن و مراقبتهای شخصی، وظایف و عملکرد فرد در خانه و محل کار و سلامت عمومی او را برطرف کرده، همچنین مشکلات گفتاری و بلع و مشکلات مربوط به تفکر و حافظه را نیز بررسی و درمان نماید.
توانبخشی یکی از مولفههای ضروری در حفظ سلامت عمومی و کیفیت آن برای افراد مبتلا به ام اس در تمام مراحل این بیماری است.
فیزیوتراپی چگونه میتواند به بیماران مبتلا به ام اس کمک کند؟
فیزیوتراپی به مبتلایان به ام اس به کمک میکند تا بتوانند مجددا وظایف و نقشهایی که در خانه، محل کار و جامعه برعهده داشتند را انجام دهند. برای تعیین آسیبدیدگیها (به عنوان مثال، ضعف، درد، از دست دادن حس، تعادل یا هماهنگی)، محدودیتهای عملکردی (به عنوان مثال، فعالیتهای روزمرهای که بیمار در انجام آنها مشکل دارد مثل راه رفتن، لباس پوشیدن، یا سوار شدن به وسیله نقلیه) و محدودیتهای مربوط به فعالیتهای مشارکتی ( مثل کارهای روزمره و معمول، از جمله وظایف شغلی و کارهای خانه، مراقبت از خود یا خانواده و یا فعالیتهای تفریحی و یا اجتماعی)، در اولین جلسه فیزیوتراپی یک معاینه کامل از بیمار به عمل میآید. پس از معاینه ، فیزیوتراپیست براساس شرایط و اهداف خاص هر بیمار، برنامه ورزشی خاصی برای او تدوین میکند که شامل یک برنامه تمرینی در خانه و آموزشهایی درباره ورزشهای گروهی مناسب برای اوست.
مطالعات تحقیقاتی حاکی از آنند که بیماران ممکن است در مراحل اولیه بیماری ام اس تغییراتی در توانایی راه رفتن، تعادل و تنفس خود تجربه کنند. نادیده گرفتن این علائم اولیه، میتواند منجر به ناتوانی بیشتر شود. بهترین گزینه برای فردی که مشخص شده به بیماری ام اس مبتلا است، آن است که برای بهبود مشکلات خفیف موجود و احتمالاً کاهش سرعت پیشرفت علائم بیماری فورا فیزیوتراپی را شروع کند.
برنامههای ورزشی
تمریناتی که برای افرادی که در مراحل اولیه ام اس قرار دارند مفید هستند شامل تمرینات استقامتی، تمرینات تعادلی، حرکات کششی و تمرینات هوازی با استفاده از دستگاههایی مثل تردمیل، دستگاه رووینگ (قایقی) یا دوچرخه ثابت است. به طور کلی، برنامه درمانی ورزشی باید بر اساس توانایی فرد تنظیم شده و در سطح تحمل فرد پیش برود. هدف از فیزیوتراپی در مراحل اولیه بیماری ام اس، کمک به بیمار در انجام کلیه فعالیتهای معمول و استفاده از تکنیکهای بهینه در پیشبرد و انجام کارهاست.
با پیشرفت بیماری ام اس، ممکن است فرد دچار ناتوانی بیشتری شود. تحقیقاتی که در زمینه فیزیوتراپی انجام شدهاند نشان میدهند که انجام برنامههای ورزشی مختلف، در زمینههای بسیاری برای افراد مبتلا به ام اس مفید است. انجام تمرینات هوازی، با استفاده از دستگاههایی مثل الپتیکال، تردمیل یا دوچرخه ثابت میتواند استقامت پاها، راه رفتن، تحمل بدنی، تعادل و خلق و خوی بیماران را بهبود بخشد.
استقامت عمومی
انواع دیگر ورزش درمانی شامل تقویت عمومی بازوها و پاها، تمرینات تعادلی، حرکات کششی و روشهای ریلکسیشن و آرام سازی است. مشخص شده است که این نوع ورزشها توانایی راه رفتن، قدرت پاها و تعادل عمومی بیماران در فعالیتهای معمول را بهبود میبخشند.
آب درمانی
ورزش در آب نیز ممکن است شیوه مفیدی برای افزایش فعالیت افراد مبتلا به ام اس باشد. دمای استخر به حفظ دمای طبیعی بدن در حین ورزش کمک میکند و بدین نحو از توان عمومی فرد پشتیبانی مینماید. حالت شناوری در آب نیز به افرادی که قادر به راه رفتن روی زمین نیستند کمک میکند و مقاومت ملایمی در برابر حرکات ورزشی ایجاد میکند. بسیاری از متخصصان استفاده از آب درمانی برای افراد مبتلا به ام اس را به شدت توصیه میکنند.
تای چی و یوگا
برنامههای ورزشی که شامل تای چی و یوگا هستند نیز ممکن است برای مبتلایان به ام اس مفید باشند. تایچی نوعی ورزش کم فشار و حرکت-محور است که میتواند در حالت ایستاده یا نشسته انجام شود. این ورزش شامل تنفس عمیق است. یوگا نیز شامل تمرینات تنفسی و تمریناتی برای افزایش استقامت و انعطاف پذیری، و مدیتیشن یا روشهای آرام سازی است. متخصصان فیزیوتراپی که در این خصوص آموزش دیده باشند میتوانند این تمرینات را به صورت شخصی سازی شده بر اساس نیازها و اهداف هر فرد در برنامه ورزشی درمانی او بگنجانند.
هر فرد بزرگسالی باید حداقل 150 دقیقه ورزش متوسط در هفته (جلسات 30 دقیقهای، 5 روز در هفته) انجام دهد.
کاردرمانی
هدف از کاردرمانی افزایش استقلال، بهره وری و ایمنی بیمار در انجام کلیه فعالیتهای مربوط به مراقبت شخصی، اشتغال و فعالیتهای اوقات فراغت است. متخصصان کاردرمانی آموزشهایی در زمينه روشهای صرفهجويي در مصرف انرژی بدنی و استفاده از ابزارها و دستگاههای کمکی براي ساده كردن كارها در خانه و محل كار به بیماران ارائه میدهند و برای اطمینان از دسترسی مناسب و راحتی بیماران، ممکن است توصیه کنند تغییراتی در خانه و محل کار آنها نیز انجام شود.
درمان مشکلات گفتاری و بلع
متخصصان گفتاردرمانی مشکلات گفتاری و یا بلع بیماران را ارزیابی و درمان میکنند هر دو این مشکلات ممکن است در نتیجه وجود آسیبی در دستگاه عصبی مرکزی ایجاد باشند که باعث کاهش کنترل عضلات مورد استفاده در این عملکردهای مهم میشود. هدف از این نوع درمان افزایش سهولت و وضوح ارتباط و بهبود بخشیدن به بلعی ایمن و سلامت عمومی بیماران است.
درمان افسردگی
روانشناسان و روانپزشکان میتوانند به بهبود تغییرات خلقی یا شناختی بیماران مبتلا به ام اس کمک کنند. زندگی با ام اس میتواند باعث ابتلا به افسردگی در برخی از این بیماران شود، اما خود روند بیماری هم میتواند در بروز این مساله نقش داشته باشد.
توانبخشی شناختی
پزشکان متخصص اعصاب و روان، و همچنین بسیاری از متخصصان کاردرمانی و گفتاردرمانی، تغییرات در توانایی تفکر، تعقل، تمرکز یا یادآوری اشخاص را ارزیابی و درمان میکنند.
آیا میتوان از ابتلا به بیماری ام اس جلوگیری کرد؟
دانشمندان هنوز علت خاصی برای ابتلا به بیماری ام اس را تشخیص ندادهاند. بهترین معیار پیشگیری، داشتن یک سبک زندگی سالم است: انجام حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته (30 دقیقه در روز، 5 روز در هفته)، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، خواب کافی و مدیریت استرسهای روزمره همگی از جمله ویژگیهای یک سبک زندگی سالم هستند. تشخیص به موقع و درمان مناسب ام اس نیز کمک میکنند تا فرد زندگی موفقتر و فعالتری داشته باشد.
کلینیک پروفسور فروغ با داشتن کادری مجرب و تجهیزات پیشرفته با ارایه درمانهای توانبخشی تیمی در کنترل بسیاری از مشکلات بیماران MS موفق بوده و موجبات رضایت بیماران را فراهم آورده است.تلفن رزرو نوبت 66572220