کم‌شنوایی یا اصطلاحا اختلال شنوایی به یک نقص جزئی یا کلی در عملکرد شنوایی گفته می‌شود. یک فرد ناشنوا یا کم‌شنوا است یا هیچ صدایی را تشخیص نمی‌دهد. اختلال شنوایی ممکن است در یک یا هر دو گوش بروز کند. همچنین این اختلال می‌تواند موقتی یا دائم باشد. کودکانی که دچار مشکلات شنوایی هستند توانایی یادگیری زبان گفتاری نیز در آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد و در افراد بالغ هم ممکن است دشواری‌های شغلی و کاری را به همراه داشته باشد. کم‌شنوایی در برخی بیماران بخصوص افراد مسن موجب گوشه‌گیری و انزوا می‌گردد.
گاهی اوقات، عفونت گوش، صدمات یا بیماری موجب اختلالات کم شنوایی کودک می‌شود. راه‌های زیادی برای درمان اختلالات شنوایی در کودکان وجود دارد از جمله شست و شوی گوش یا استفاده از سمعک. اگر فرزند شما کم شنوا است، باید از دستگاه شنوایی و دیگر گزینه‌های ارتباطی تا سن ۶ ماهگی استفاده کند. به این دلیل که از این دوران کودکان شروع به یادگیری زبان و گفتار قبل از صحبت کردن می‌کنند، متخصصین ما، با توجه به علت بیماری مناسب‌ترین و موثرترین درمان را برای شما را تجویز می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر و یا مشاوره با متخصصین ما می‌توانید با شماره 02166572220 تماس بگیرید.
انواع اختلالات شنوایی در کودکان
اختلالات شنوایی در کودکان زمانی بروز می‌کند که یک یا چند ناحیه از گوش دچار مشکل می‌شود یا آسیب می‌بیند.
- افت شنوایی رسانشی: وقتی گوش بیرونی یا میانی شامل مجرای گوش، پرده گوش یا هر یک از سه استخوان گوش به مشکل برمی‌خورند، این اختلال به وجود می‌آید. انسداد یا دیگر مشکلات ساختاری در نحوه انتقال صوت از میان گوش دخالت می‌کنند و درنتیجه از شدت صوت و امواج صدایی کاسته می‌شود. در بسیاری موارد افت شنوایی رسانشی را می‌توان با تجویز دارو یا جراحی درمان کرد.
- اختلال شنوایی حسی عصبی: این اختلال در اثر وارد آمدن آسیب به گوش داخلی (بخش حلزونی شکل) یا عصب شنوایی بروز می‌کند. شایع‌ترین نوع این اختلال زمانی ایجاد می‌گردد که عملکرد سلول‌های مویی و بیرونی گوش بر هم می‌خورد. در این شرایط فرد بیمار صداها را به طور واضح نمی‌شوند و قادر به درک کلام دیگران و اصوات گوناگون نیست. این نوع اختلال شنوایی موقتی نمی‌باشد. در بسیاری موارد تجهیزات کمکی می‌تواند به بازگشت قدرت شنوایی به حالت نرمال کمک کند.
- اختلال شنوایی دائم: در شدیدترین حالت، هر دو سلول‌های مویی بیرونی و داخلی عملکرد درستی از خود نشان نمی‌دهند. معمولا جراحی کاشت حلزونی کمک زیادی به بیماران می‌کند.
- اختلال طیف نوروپاتی شنوایی: در سایر موارد دیده شده سلول‌های مویی بیرونی به درستی عمل می‌کنند، اما سلول‌های مویی داخلی یا عصب از کار می‌افتند. این نوع افت شنوایی را اختلال طیف نوروپاتی شنوایی می‌نامند. در نتیجه این اختلال، انتقال صوت از گوش درونی به مغز نابسامان می‌گردد. با کمک تجهیزات پزشکی و تکنیک‌های ارتباطی بصری می‌توان مهارت‌های ارتباطی و زبانی را در کودکان مبتلا به اختلال طیف نوروپاتی شنوایی بهبود بخشید.
- اختلال شنوایی ترکیبی: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بیمار به هر دو مشکلات شنوایی رسانشی و حسی عصبی دچار می‌گردد.
- اختلال شنوایی مرکزی: زمانی رخ می‌دهد که ناحیه حلزونی گوش به درستی کار می‌کند اما سایر بخش‌های مغز آسیب می‌بینند. این نوع اختلال شنوایی کمتر بروز می‌کند و درمان آن نیز دشوارتر است.
- اختلالات پردازش در شنوایی (APD): در واقع این مورد یک اختلال شنوایی به حساب نمی‌آید چرا که فرد مبتلا معمولا در محیط آرام قدرت شنوایی خوبی دارد. اما اکثر بیماران در محیط پر سروصدا مانند محیط زندگی روزمره دچار مشکل شنوایی می‌شوند. در بیشتر موارد اختلال پردازش در شنوایی را می‌توان با یک روش درمانی صحیح برطرف کرد.
دلایل
عفونت گوش میانی، شایع‌ترین علت اختلالات شنوایی رسانشی در کودکان و نوجوانان است و این اصطلاح پزشکی اشاره به عفونت گوشی دارد که گوش میانی را دچار مشکل می‌کند. عفونت‌های گوش موجب جمع شدن مایع یا چرک پشت پرده گوش شده و ممکن است مانع از فرآیند انتقال صوت در قسمت گوش میانی گردد. حتی بعد از التیام عفونت، احتمال دارد مایع هفته‌ها یا ماه‌ها در ناحیه گوش میانی باقی بماند و مشکل در شنوایی را به وجود بیاورد. وقتی اجزاء اصلی گوش شامل پرده گوش، مجرای گوش یا استخوانچه‌ها دچار آسیب شوند، شخص به اختلال شنوایی رسانشی مبتلا می‌گردد. برای مثال، یک پارگی یا ایجاد حفره در گوش میانی می‌تواند امکان ارتعاش صحیح در این ناحیه را مختل سازد. این آسیب ممکن است در اثر فرو بردن شیء مانند گوش پاک‌کن به داخل مجرای گوش، انفجار ناگهانی یا صدای ناهنجار، تغییر ناگهانی فشار هوا، صدمه به سر، یا عفونت‌های پیاپی گوش بروز کند. اختلال شنوایی کودکان حسی‌عصبی در نتیجه وارد شدن صدمه به گوش داخلی یا عصب شنوایی رخ می‌دهد. دلایل این اختلالات شنوایی در کودکان عبارتند از:
- اختلالات ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی (وراثتی) از رشد صحیح گوش داخلی یا عصب شنوایی جلوگیری می‌کنند.
- آسیب به گوش یا سر: آسیب‌هایی همچون شکستگی جمجمه می‌تواند به اختلال شنوایی کودک منجر شود.
- مشکلات دوران بارداری یا حین تولد: برخی نوزادان به دلیل عفونت‌ها و یا بیماری‌هایی که حین بارداری از مادر به آنها انتقال یافته است، به‌طورمادرزادی به اختلال شنوایی مبتلا می‌شوند و متعاقب آن روند رشد گوش میانی این نوزادان به مشکل بر می‌خورد. نوزادان نارس هم در معرض ریسک بالای ابتلا به کم‌شنوایی قرار دارند.
- عفونت‌ها یا بیماری‌ها: بیماریهای خاص مانند عفونت‌های مکرر گوش، اوریون، سرخک، آبله مرغان و تومورهای مغزی ممکن است به ساختارهای گوش داخلی آسیب وارد کنند.
- داورها: مصرف برخی داروهای خاص نظیر آنتی بیوتیک‌ها و داروهای شیمی درمانی می‌توانند باعث اختلال شنوایی گردند.
- صدای بلند: صدای ناهنجار ناگهانی یا قرار دادن گوش در معرض امواج صوتی بالا (مانند صدای بلند موسیقی) به مرور زمان منجر به آسیب دائمی به سلول‌های مویی ناحیه حلزونی گوش می‌شوند، در نتیجه گوش بیماران دیگر قادر به انتقال موثر صوت مثل قبل نیست.
علائم اختلالات شنوایی کودکان
با مشاهده برخی علائم خاص اختلالات شنوایی در کودکان می‌بایست سریع آنها را نزد یک پزشک متخصص برد. در صورت مشاهده این علائم والدین یا پزشک را آگاه سازید:
- اگر گفتگوهای دیگران برایتان مثل حرف‌های زیرلبی است یا سخنان آنها به نظرتان واضح نمی‌آیند، یا اینکه فقط قسمت‌هایی از مکالمات افراد را متوجه می‌شوید.
- اغلب از دیگران درخواست می‌کنید گفته‌هایشان را تکرار کنند.
- دوستان و یا افراد خانواده مرتب به شما بگویند، به نظر میرسد گوشتان سنگین شده است.
- نسبت به تعریف لطیفه‌ها واکنشی نشان نمی‌دهید چون بخش زیادی از آن را نشنیده‌اید.
- زمانی که در کلاس درس یا جلسه حضور دارید و مدام مجبور شوید جزئیات مطالب را از دیگران جویا شوید.
- دیگران به شما بگویند موسیقی یا تلویزیون را با صدای خیلی بلند گوش می‌دهید.
- قادر به شنیدن زنگ تلفن یا درب منزل نباشید.
تشخیص
تشخیص اختلال شنوایی در نوزادان و کودکان دشوار است برای اینکه هنوز مهارت‌های ارتباطی در آنها به‌خوبی رشد پیدا نکرده است. به منظور تشخیص وجود اختلال شنوایی تمامی نوزادان تازه به دنیا آمده را قبل از ترک بیمارستان مورد معاینه قرار می‌دهند. بعضی‌مواقع والدین متوجه می‌شوند نوزاد واکنشی به صداهای بلند یا صحبت‌های آنها نشان نمی‌دهد یا دیر شروع به حرف زدن می‌کند.
پزشک در مواقع ضروری گوش بیمار را معاینه خواهد کرد و ممکن است بیمار مبتلا به این نوع علائم را نزد یک گوش پزشک ارجاع دهد، متخصصی که در زمینه تشخیص و درمان اختلالات شنوایی تخصص دارد. گوش‌پزشک یک سری معاینات را بر روی عملکرد شنوایی بیمار انجام خواهد داد تا از این طریق بتواند مکان دقیق عارضه را تشخیص دهد.
درمان اختلالات شنوایی در کودکان
نحوه درمان اختلالات شنوایی به علت و علائم آنها بستگی دارد.
- ممکن است فرآیند درمانی مستلزم خارج کردن چرک گوش یا درمان عفونت اصلی باشد.
- درصورتی که آسیب یا مشکلات ساختاری در ناحیه گوش میانی یا استخوانچه‌ها تایید شود، ممکن است از عمل جراحی برای درمان عارضه استفاده شود.
- اگر مشکل به بخش حلزونی یا عصب شنوایی گوش مربوط باشد، ممکن است سمعک یا جراحی کاشت حلزونی به بیمار پیشنهاد شود. سمک‌ها در اشکال گوناگون و متناسب با بخش داخلی یا عقبی گوش طراحی می‌شوند و وظیفه‌شان تقویت صدا است. تنظیمات این نوع سمک‌ها توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد طوری‌که امواج و صداها به اندازه‌ای تقویت می‌شوند که فرد بیمار آنها را به‌وضوح بشوند.
- بعضی‌مواقع اختلال شنوایی آنقدر شدید است که قوی‌ترین تجهیزات پزشکی و سمک‌ها نیز نمی‌توانند صدا را در حد قابل‌قبول تقویت کنند. در این گونه موارد جراحی کاشت حلزونی به بیمار توصیه می‌گردد. در این نوع جراحی یک ابزار مصنوعی پزشکی حلزونی‌شکل در گوش کار گذاشته می‌شود و سیگنال‌های صوتی از طریق این ابزار به جای گوش داخلی آسیب‌دیده مستقیما به عصب شنوایی ارسال می‌شوند.یک میکروفن کوچک در پشت گوش وظیفه دریافت امواج صوتی و ارسال آنها به گیرنده‌ای که زیر پوست کار گذاشته شده است، بر عهده دارد. سپس این گیرنده امواج صوتی را مستقیما به عصب شنوایی ارسال می‌کند. شخص بیمار این سیگنال‌ها را به صورت صدا دریافت می‌کند و عملکرد شنوایی حاصل می‌گردد.
خواه نوزادی با اختلال شنوایی متولد شود (ناشنوایی مادرزادی) یا قدرت شنوایی خود را در مراحل بعدی زندگی از دست بدهد (بعد از کسب توانایی شنوایی و گفتاری که به ناشنوایی پس‌زبانی هم معروف است)، متخصصان بالینی مشخص خواهند کرد بیمار برای استفاده بهتر و موثرتر از ایمپلنت حلزونی تا چه حد به درمان نیاز دارد. بسیاری از بیماران که از ایمپلنت استفاده می‌کنند نحوه شنیدن بهتر صداها و حتی استفاده از تلفن را می‌آموزند.
پیشگیری
به منظور کاهش خطر آسیب دائمی به عملکرد شنوایی نکات زیر را رعایت کنید:
- ولوم صدای استریو، تلویزیون و به خصوص هدست موزیک پلیرها را کم کنید.
- درصورتی‌که قصد رفتن به کنسرت یا مکان‌های مشابه را دارید، از گوشگیر استفاده کنید (همچنان صدای موسیقی را خواهید شنید). اگر قصد استفاده از ماشین چمن‌زنی یا دستگاه برف‌روب را دارید، یا اگر در مکان‌های خاص مانند پیست اتومبیل‌رانی حضور دارید، استفاده از گوشگیرهای محافظ گوش ایده خوبی است (فرو بردن پنبه خیلی از گوش محافظت نمی‌کند).
