شکستگی پا به وجود شکستگی یا ترک در یکی از استخوان‌های پا گفته می‌شود. شایع‌ترین دلایل آن عبارتند از زمین خوردن (سقوط)، تصادفات با وسایل نقلیه موتوری و آسیب‌های ورزشی.
نحوه درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا به محل و شدت آسیب بستگی دارد. ممکن است برای پاهایی که دچار شکستگی شدید شده‌اند نیاز باشد که از طریق عمل جراحی ابزارهایی در درون استخوان شکسته قرار داده شود تا استخوان، در دوره بهبود، راستای خود را حفظ کند. شکستگی‌های کم شدت‌تر را نیز می‌توان با گچ یا اسپلینت (آتل) درمان کرد. در همه موارد، تشخیص و درمان سریع شکستگی استخوان ران و ساق پانقش مهم در بهبودی کامل آن دارد.
انواع
- بدون جابجایی: استخوان ترک برداشته یا می‌شکند اما از جای خود حرکت نمی‌کند.
- جابجا شده: استخوان شکسته و دو تکه می‌شود.
- شکستگی باز: استخوان شکسته پوست را پاره کرده و نمایان می‌شود.
دلایل و علت ها
اغلب شکستگی پا بر اثر بروز یک آسیب رخ می‌دهد. حوادث رانندگی و ورزشی جزء شایع‌ترین دلایل شکستگی پا هستند. شکستگی‌های استرسی هم می‌توانند به دلیل استفاده مکرر یا بیش از اندازه از پا رخ دهند. گاهی اوقات نیز ترک‌های ریزی در استخوان‌های پا، مانند درشتی نی، به وجود می‌آیند. در افراد مبتلا به پوکی استخوان (شکنندگی استخوان) احتمال شکستگی پا در هنگام زمین خوردن بیشتر از افراد سالم است.
علائم و نشانه ها
معمولاً شکستگی استخوان ران (یا فمور، که قوی‌ترین استخوان بدن است) مشخص است زیرا شکستن آن نیروی زیادی می‌خواهد. اما شکستگی‌های استخوان ساق (یا تیبیا، که حمل کننده اصلی وزن بدن در ساق پا است) و استخوانی که در کنار آن قرار دارد (فیبولا) معمولاً ظریف‌تر و نامشخص‌تر هستند.
نشانه‌ها و علائم شکستگی پا می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد شدیدی که با حرکت دادن پا بدتر می‌شود
- تورم
- حساسیت به لمس
- کبودی
- تغییر شکل آشکار یا کوتاه شدن پای درگیر
- ناتوانی از راه رفتن
گاهی اوقات کودکان نوپا و خردسالی که پایشان می‌شکند، تنها دست از راه رفتن می‌کشند، حتی بدون آنکه بتوانند دلیلش را توضیح بدهند. گریه بی‌دلیل یک کودک نوپا می‌تواند نشانه شکستگی پای او باشد.
تشخیص
اگر شما یا کودکتان هر کدام از علائم شکستگی پا را دارید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. تأخیر در تشخیص و درمان می‌تواند منجر به ایجاد مشکلاتی در مراحل بعدی، از جمله عدم بهبودی کامل شکستگی، شود.
برای درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا ناشی از یک ضربه شدید، مانند ضربات وارده در یک تصادف ماشین یا موتورسیکلت، فوراً به اورژانس مراجعه کنید. شکستگی‌های استخوان ران شدید بوده و می‌توانند جان مصدوم را تهدید کنند، که بنابراین در این موارد باید با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس گرفت تا هم با محافظت از ناحیه صدمه دیده از آسیب بیشتر جلوگیری شود و هم مصدوم به شکلی ایمن به نزدیک‌ترین بیمارستان رسانده شود.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ناحیه درگیر را از لحاظ وجود حساسیت به لمس، تورم یا تغییر شکل (بدشکلی) یا یک جراحت باز بودن بررسی می‌کند.
معمولاً می‌توان با عکس‌های رادیولوژی محل شکستگی را مشخص کرده و تعیین کرد که آیا مفاصل مجاور نیز دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند یا خیر. گاهی اوقات نیز، پزشک توصیه می‌کند که برای گرفتن تصاویری با جزئیات بیشتر از سیتی‌اسکن یا ام‌آرآی استفاده شود.
درمان
درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا بسته به نوع و محل شکستگی متفاوت خواهد بود. برای مثال، شکستگی‌های استرسی معمولاً تنها به استراحت و ثابت نگهداشتن پا نیاز دارند.
آماده‌سازی پا و جااندازی استخوان‌ها
معمولاً درمان اولیه پای شکسته در یک اورژانس یا کلینیک مراقبت‌های فوری شروع می‌شود. در اینجا، پزشکان عموماً آسیب وارده را ارزیابی کرده و به کمک یک اسپلینت پایتان را ثابت نگه می‌دارند. اگر شما یک شکستگی جابجا شده داشته باشید، ابتدا پزشک باید قطعات را دستکاری کرده و آن‌ها را به وضعیت اولیه برگرداند (فرایندی که به آن جااندازی گفته می‌شود) و سپس اسپلینت را نصب کند. در برخی موارد، شکستگی به مدت یک روز با اسپلینت نگه داشته می‌شود تا پیش از گچ گرفتن ورم پا کاهش پیدا کند.
ثابت نگه داشتن
برای موفقیت‌آمیز بودن درمان حتماً باید حرکت استخوان شکسته محدود شود، که برای این کار به یک اسپلینت یا گچ نیاز است. همچنین بیمار برای جلوگیری از قرار گرفتن وزن بدن بر روی پای شکسته می‌بایست به مدت شش تا هشت هفته یا بیشتر از چوب زیر بغل یا عصا استفاده کند.
داروها
پزشک برای کاهش درد و التهاب ناشی از شکستگی استخوان ران و ساق پا، استفاده از یک مسکن بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن (تایلنول یا غیره) یا ایبوپروفن (آدویل، مورتین ال بی یا غیره) یا ترکیبی از این دو را پیشنهاد کند. اگر دردتان شدید باشد، پزشک داروی مسکن قوی‌تری تجویز خواهد کرد.
- تحریک الکتریکی: در روش تحریک الکتریکی، به پای آسیب دیده جریان‌های الکتریکی وارد می‌شود. جریان‌های اعمال شده باعث افزایش جریان خون به پایتان شده و به بهبود آن کمک می‌کنند.
- اولتراسوند درمانی: در درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا با اولتراسوند، امواج صوتی به درون پایتان هدایت می‌شوند. امواج صوتی به بهبود استخوان‌های پایتان کمک می‌کنند.
عمل جراحی
اکثر شکستگی‌ها با ثابت نگه داشتن پا بهبود می‌یابند. البته، ممکن است نیاز باشد که در درمان شکستگی استخوان ران و ساق پابا استفاده از عمل جراحی ابزارهای تثبیت داخلی مانند پلاک، میله یا پیچ در درون پا قرار بگیرند تا استخوان‌ها را در طول دوره بهبودی ثابت نگه دارند.
فیزیوتراپی و ورزش
در درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا پس از برداشته شدن اسپلینت یا گچ به تمرینات توان‌بخشی یا فیزیوتراپی نیاز خواهید داشت تا بتوانید سفتی را کاهش داده و دامنه حرکت طبیعی پای آسیب‌دیده را دوباره به دست بیاورید.
فیزیوتراپ پس از ارزیابی اولیه، می‌تواند با همکاری شما یک برنامه درمانی تهیه کند تا بتوانید به طور کامل بهبود یابید. اغلب در فیزیوتراپی‌‌های انجام شده پس از شکستگی غلبه بر تأثیرات منفی بی‌حرکت ماندن پا به خاطر بودن در گچ یا آویزان شدن از یک بند مورد نظر است. ثابت ماندن می‌تواند باعث کم شدن قدرت و دامنه حرکت و همچنین کاهش تحرک عملکردی شود.
فیزیوتراپی انجام شده پس از شکستگی، همچنین می‌تواند به شما در بهبود تحرک عملکردی‌تان کمک کند. اگر پایتان شکسته است، فیزیوتراپ می‌تواند به شما در بهبود راه رفتن‌تان و همچنین تصمیم‌گیری در مورد استفاده از واکر، چوب زیر بغل، عصای چهارپایه یا عصای استاندارد کمک کند. معمولاً اگر شانه یا بازویتان هم شکسته باشد، برخی فعالیت‌های عملکردی که بر کشیدن دست‌ها و گرفتن اجسام با دست تمرکز دارند هم در تمرینات گنجانده می‌شوند.
برای کاهش درد و تورم از تجهیزات فیزیکی و ابزارهای غیردارویی نیز استفاده می‌شود. همچنین، از تحریک فیزیکی برای کمک به بهبود توانایی به کارگیری عضلات استفاده می‌شود. لازم به یادآوری است که در جلسات فیزیوتراپی، علاوه بر استفاده از درمان‌های غیرفعال مانند تحریک الکتریکی یا اولتراسوند، باید فعالیت‌های فعال را نیز انجام دهید. برای دستیابی به بهبودی کامل و تسریع آن از مغناطیس درمانی هم استفاده می‌شود.
اگر برای جااندازی یک استخوان شکسته از جراحی استفاده کنید، حتماً بافت اسکار یا جای جوش‌خوردگی ناشی از جراحی هم خواهید داشت. متحرک‌سازی و ماساژ اسکار می‌تواند به کاهش چسبندگی آن به بافت‌های زیرین و بهبود قابلیت حرکت در اطراف جای جوش خوردگی کمک کند.
در درمان شکستگی استخوان ران و ساق پا برای بهبود دامنه حرکت و قدرت، از تمرینات ورزشی هم استفاده می‌شود. می‌بایست در تمرینات به ناحیه شکسته و مفاصل اطراف محل شکستگی توجه زیادی شود. اگر یک استخوان نزدیک آرنجتان شکست، می‌بایست در برنامه تمرینی‌تان تمریناتی هم برای آرنج، شانه و مچ دستتان گنجانده شود.
همچنین، می‌بایست در تمرینات مربوط به شکستگی تیبیا (ساق) تمرینات زانو، قوزک و مفصل ران هم گنجانده شوند. به علاوه، انجام تمرینات ورزشی به استخوان‌ها کمک می‌کند تا بارها و فشارهای مربوط به فعالیت‌های عادی روزانه را بهتر تحمل کنند. حتماً برای تعیین تمرینات ورزشی مناسب با شرایطتان با فیزیوتراپ یا پزشکتان صحبت کنید.
