درمان اختلال بلع در بزرگسالان با ورزش و تحریکات الکتریکی عصبی عضلانی

بزرگسالان به طور معمول صدها بار در روز برای خوردن مواد غذایی جامد، نوشیدن مایعات، و فرو بردن عادی بزاق و مخاطی که بدن تولید می کند، عمل بلع را انجام می دهند. یکی از اختلالات مربوط به بلع یا دیسفاژی، حرکت ناامن و ناکارآمد غذاها و یا مایعات از دهان به معده است. هنگامی که مواد غذایی یا مایع در زیر سطح تارهای صوتی قرار می گیرند و به جای مری وارد مجاری هوایی (تراکئا) و سپس ریه ها می شوند، اختلال در بلع صورت می گیرد؛ این حالت به عنوان آسپیراسیون شناخته می شود.

علل اختلالات بلع در بزرگسالان

بسیاری از شرایط پزشکی وجود دارند که ممکن است موجب بروز اختلال در بلع شوند. شرایط پزشکی را می توان به دو دسته گسترده تقسیم کرد: شرایط نورولوژیک یا عصبی و شرایط ساختاری.

شرایط عصبی

شرایط عصبی عبارتند از:

• سکته مغزی، آسیب به مغز، آسیب مغزی بسته، تومور مغزی، فلج مغزی
• بیماری های عصبی پیشرونده – پارکینسون، ام اس، ای ال اس
• بیماری های مربوط به یادگیری و ذهن، آلزایمر

شرایط موجب اختلال در بلع به دلیل کاهش در عملکرد موتور (حرکتی)، حس گر (حسی) یا هر دو می باشد. عملکرد حرکتی مربوط به عملکرد عضلات فرد است. عملکرد حسی به توانایی فرد در احساس غذا در طی عبور از دهان و گلو اشاره دارد.

شرایط ساختاری

اختلالات ساختاری به دلیل اختلال مکانیکی در مکانیسم بلعیدن موجب اختلال در عمل بلع می گردد. این اختلالات ساختاری ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• مشکلات ساختاری موضعی: لارنژکتومی، تومورهای سر و گردن، تراکئوستومی، گلوسکتومی
• اختلالات حرکتی: اسکلرودرما
• انسداد مکانیکی: پپتیک استریکچر، سرطان بارت مری یا سرطان مری

رادیوتراپی و شیمی درمانی سرطان سر و گردن نیز تأثیرات مضری روی عملکرد بلع دارند.

علائم بیماری اختلال در بلع بزرگسالان

بیماری ها و شرایط متعدد یا مداخلات جراحی می توانند باعث بروز اختلال در عمل بلع شوند. علائم عمومی اختلال در بلع ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• سرفه کردن بلافاصله پس از غذا خوردن یا نوشیدن مایعات
• صدای مرطوب یا صدای ناهنجار در طول خوردن یا نوشیدن یا پس از آن
• نیاز به اعمال تلاش اضافی یا افزایش زمان مورد نیاز برای جویدن یا بلعیدن
• نشت مواد غذایی یا مایع از دهان و یا گیر کردن مواد در دهان
• پنومونی عود کننده یا احتقان قفسه سینه پس از خوردن غذا
• از دست دادن وزن یا از دست دادن آب بدن به دلیل عدم توانایی در خوردن به اندازه کافی

در نتیجه بزرگسالان ممکن است دچار مشکلات زیر گردند:

• فقر تغذیه ای یا کم آبی بدن
• خطر آسپیراسیون (ورود مواد غذایی یا مایع به داخل مجاری تنفسی)، که می تواند منجر به بروز پنومونی و بیماری مزمن ریه شود
• لذت بردن کمتر از خوردن یا نوشیدن
• خجالت یا انزوا در هنگام غذا خورد در جمع

مراحل

اختلالات بلع ممکن است در طی مراحل مختلف فرآیند بلع رخ دهند:

• مرحله اورال یا دهانی: مکیدن، جویدن و انتقال مواد غذایی یا مایعات به گلو
• مرحله فارنژیال یا گلو: شروع رفلکس بلع، فشرده شدن غذا به گلو و بستن مجاری هوایی برای جلوگیری از ورود مواد غذایی یا مایعات به این مجاری (آسپیراسیون) یا جلوگیری از خفگی
• مرحله ازوفاژیال یا مری: فشردن و باز شدن حفره های بالا و پایین لوله گوارشی در گلو (مری) و فشرده شدن غذا از طریق مری و ورود آن به داخل معده

تشخیص

زمانی که پزشک به اختلال در بلع مشکوک می شود، پاتولوژیست گفتاری- زبانی فرد را برای تعیین شدت اختلال در بلع و ارزیابی اینکه چه جنبه هایی از مکانیزم بلعیدن تحت تاثیر قرار گرفته است، معاینه می کند. چگونه می توان اختلال در بلع را تشخیص داد؟ علائم و نشانه‌های اختلال بلع عبارتند از:

• کاهش توانایی ذهنی، آگاهی و یا وضعیت ادراکی
• دیسفونیای شدید، اختلال شدید در تنفس، سختی در تنفس یا خفگی
• صداهای ناهنجار و مرطوب در تارهای صوتی پس از بلع
• کاهش سرفه های اختیاری
• سرفه کردن یا اختلال در بلع در طول یا بعد از خوردن غذا
• کاهش صدای حنجره یا ضعیف شدن آن
• وضعيت ضعيف
• عدم توانایی در خوردن مواد غذایی به صورت مناسب: فرد بیمار نمی تواند غذا را در دهان نگه دارد و ترشح بزاق و ریزش آن از دهان افزایش می یابد
• خوردن آهسته یا سخت
• باقی ماندن غذا در دهان پس از بلع
• احساس چسبیدن غذا به گلو و یا ناراحتی در هنگام بلع
• برگشت غذا از دهان یا بینی یا رفلکس
• از دست دادن اشتها، عدم تمایل به خوردن برخی از مواد غذایی به صورت مداوم
• کاهش وزن بدون علت
• تاریخچه داشتن یک یا چند پنومونی آسپیراسیون

درمان اختلال در بلع غذا در بزرگسالان

اطلاعاتی که از ارزیابی های بالینی به دست می آید برای ارائه توصیه های مربوط به ماهیت غذای مورداستفاده، نحوه غذا خوردن یا نحوه تغذیه فرد مورد استفاده قرار می گیرند. نوع غذا که به معنای رژیم غذایی است، برای رفع نیازهای فرد برای فراهم آوردن یک بلع مناسب تجویز می گردد. ماهیت مایعات می تواند از رقیق تا غلیظ باشد. جامدات می توانند به صورت معمولی، خرد شده، جامد یا پوره باشند. راه غذا خوردن است که متخصص پاتولوژی گفتار ممکن است توصیه کند، این است که فرد از موقعیت های درمانی و یا مانورهایی استفاده کند تا به صورت مناسبی عمل بلع را انجام دهد. روش های درمانی احتمالی عبارتند از: موقعیت ها، طریقه ی قرار گرفتن بدن، مانورهای غذا خوردن و تغییرات در سبک تغذیه.

موقعیت یا مکان

موقعیت ها یا مکان های رایج برای قرار دادن بدن عبارتند از:

• پایین آوردن چانه: چانه در هنگام بلع به سمت قفسه سينه پایین آورده می شود.
• چرخش سر: سر در هنگام بلع به سمت قسمت ضعیف تر چرخانده می شود.
• شیب سر: سر به سمت ناحیه ای که مشکل ندارد متمایل می شود.
• خم کردن سر به سمت پشت: سر در طول جویدن به سمت پشت خم می شود.

عکس العمل‌ها

اکثر عکس العمل معمول عبارتند از:

• بلع سخت: بلع با تلاش زیاد
• دو بار بلعیدن: دو بار بلعیدن در هر بار که غذا می خورید.
• بلع سوپراگلوتیک: غذا را بجوید، نفس خود را نگه دارید، غذا را ببلعید، گلوی خود را صاف کنید و سپس دوباره عمل بلع را انجام دهید.
• حنجره خود را (سیب آدم) تا زمانی که می توانید در طول عمل بلع و بعد از آن نگه دارید.

درمان اختلال بلع

درمان اختلال بلع توسط متخصص پاتولوژی گفتاری زبانی (اس ال پی) پنج بار در هفته انجام می شود. این درمان ممکن است شامل هر یک از روش هایی باشد که در بالا توضیح داده شده است تا اختلال در بلع را بهبود بخشد. این روش ها همچنین می توانند در رابطه با تمرین های فیزیوتراپی حرکتی اورال انجام شوند که در ادامه توضیح داده شده اند.

تمرینات

تمرینات ویژه درمان اختلال بلع روی گروه های عضلانی خاص مانند لب، گونه ها و زبان تمرکز می کنند. تمرینات باید از لحاظ تکرار و یا مدت زمان لازم به تدریج افزایش یابند. تمرکز اول باید بر روی قدرت و پس از آن بهبود دامنه حرکت و هماهنگی باشد. اگر بیمار قدرت نداشته باشد، این مشکل دامنه حرکت و هماهنگی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

ابزار عملکردی اورال آیووا

ابزار عملکردی اورال آیووا (آی او پی آی) برای سنجش زبان و لب ها جهت رشد قدرت و پیشرفت درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

الکترومیوگرافی سطح

الکترومیوگرافی سطحی یا EMG برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی عضلات مورد استفاده قرار می گیرد. همزمان با انقباض عضلات، سیگنال های الکتریکی سطح میکرووولت به دست آمده را می توان از سطح پوست اندازه گیری کرد. الکترومیوگرافی در واقع مطالعه فعالیت عضلانی از طریق اندازه گیری این سیگنال های الکتریکی است. یک SLP ممکن است در طی یک جلسه درمانی از الکترومیوگرافی سطحی استفاده کند تا ارزیابی دقیق تری از عملکرد و فعالیت عضله و بیوفیدبک بیمار در هنگام تلاش برای انجام تمرین یا مانورهای درمانی داشته باشد.

تحریک الکتریکی عصبی عضلانی

تحریک الکتریکی عصبی عضلانی (NMES) برای آموزش مجدد عضله جهت بهبود مکانیسم بلع مورد استفاده قرار می گیرد. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی تحت عنوان E-Stim یاVital Stim ™ ® نیز شناخته می شود. این درمان شامل استفاده از امواج الکتریکی خارجی است که به صورت خارجی برای ایجاد پاسخ فیزیولوژیکی به کار گرفته می شوند. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی یک شکل از تحریک الکتریکی سطحی پوستی است که در طی آن الکترودها روی سطح پوست قرار می گیرند (در محدوده ی مثلث ساب مندیبولار ،ناحیه عضله‌ی سوپراهیوئید اینفراهیوئید) و ایمپالس‌ها از طریق بافت به اعصاب محیطی منتقل می شوند و یک پتانسیل عمل را بوجود می آورند. به عبارت دیگر، تحریک الکتریکی عصبی عضلانی یک محرک خارجی است که به اعصاب شما می گوید که دستور حرکت را به عضلات بدهند (آموزش مجدد عضلات).