مفصل لگن یکی از بزرگترین مفاصل بدن انسان است. ساختار مفصل لگن به صورتی است که امکان تحمل وزن و انجام حرکت های مختلف را داشته باشد. پایداری مفصل لگن در نتیجه کپسول، رباط ها، عضله و یک بافت غضروفی به نام لابروم ایجاد می شود.
به خاطر پایداری ذاتی لگن، در رفتگی آن کمتر در بین افراد مشاهده می شود. هنگامی که لگن دچار در رفتگی شود، معمولاً عواملی همچون وارد شدن ضربه یا فشار شدید عامل ایجاد آن بوده است. مفصل لگن می تواند به سمت عقب یا جلو دچار در رفتگی شود. اکثریت موارد دررفتگی لگن (70 تا 80 درصد) باعث حرکت مفصل لگن به سمت عقب می شود و 90 درصد موارد در رفتگی در فعالیت های ورزشی مشاهده می گردد. ضربه وارد شده به خاطر تصادف با موتور سیکلت نیز می تواند تا 70 درصد تمام موارد دررفتگی مفصل لگن و ران را ایجاد نماید. به هر حال، انواع دیگری از درمان دررفتگی لگن نیز وجود دارد که در کودکان تازه متولد شده مشاهده می شود و موضوع این نوشتار نیست.
علائم و نشانه ها
علائم رایج در رفتگی لگن به شرح زیر هستند:
- درد شدید که ممکن است به پاها و زانو کشیده شده یا درد کمر به دنبال زمین خوردن یا وارد شدن فشار زیاد
- ایجاد مشکل در راه رفتن یا وارد شدن فشار زیاد به زانو
- کاهش توانایی حرکت دادن لگن
- ضعف در مفصل لگن آسیب دیده
- بی حسی یا احساس سوزش در پاها که می تواند باعث درگیر شدن عصب در موارد در رفتگی شود (برای مثال عصب سیاتیک)
- کوتاه به نظر رسیدن، چرخش لگن به داخل، و نزدیک بودن آن به پای مقابل در موارد در رفتگی به سمت عقب
- در این شرایط باید ضربان قلب تحت کنترل قرار گیرد، زیرا چرخش خون ممکن است در نتیجه آسیب دیدگی دچار اختلال شده باشد.
- عکس برداری رادیولوژی به منظور تشخیص شکستگی های احتمالی که به همراه در رفتگی ایجاد شده، لازم و ضروری می باشد.
- در این حالت مهم است که وضعیت چرخش خون در مفصل لگن پس از در رفتگی بررسی شود، زیرا ممکن است لگن دچار نکروز ناشی از کم خونی شده باشد.
علت ها و دلایل
در رفتگی لگن به سمت عقب در نتیجه وارد شدن فشار زیاد به پا هنگام خم شدن زانو یا خم شدن لگن ایجاد می شود. این شرایط باعث حرکت لگن به سمت داخل (حرکت به سمت پای مقابل) و چرخش داخلی آن می شود. در این حالت وارد شدن فشار از طریق استخوان ران باعث حرکت لگن به سمت عقب می شود. در رفتگی به سمت جلو زمانی ایجاد می شود که یک نیروی زیاد به پا در حالتی وارد شود که مفصل لگن خم باشد. این نیرو باعث حرکت مفصل لگن به سمت خارج و نیز چرخش خارجی آن می شود. در رفتگی رو به جلو در هنگام پریدن در فعالیت های ورزشی همچون ژیمناستیک، بسکتبال، یا اسکی در مواردی ایجاد می شود که فرود آمدن فرد به نحو مناسب انجام نشود.
راه ها و روش های درمان
در رفتگی لگن باید به صورت اورژانسی تحت درمان قرار گیرد. به این ترتیب لازم است لگن به محل اولیه خود باز گشته یا موقعیت آن تا حد ممکن اصلاح شود. روش های درمانی مورد استفاده در این حالت به شرح زیر هستند:
- در صورتی که هیچ عوارضی در این رابطه مشاهده نشود، پزشک ممکن است از داروی بی حسی یا تسکین دهنده برای بیمار استفاده کرده و لگن را به محل اولیه آن باز گرداند.
- در موارد جدی تر، ممکن است نیاز به استفاده از عمل جراحی برای بیمار باشد. این شرایط بطور خاص زمانی ایجاد می شود که عوارضی همچون شکستگی استخوان، در گیر شدن عصب، یا سایر مشکلات مربوط به خون رسانی در این رابطه ایجاد شده باشد.
- پس از جا انداختن استخوان لگن، برای بیمار از داروی ضد التهاب و مسکن های درد و نیز یخ به منظور کنترل علائم دررفتگی لگن استفاده می شود.
فیزیوتراپی
در رفتگی لگن یک آسیب دیدگی جدی است. پس از برگرداندن لگن به شرایط اولیه و کاهش درد بیمار، لازم است به تدریج فعالیت هایی که باعث وارد شدن فشار به لگن می شود، شروع گردند. در این حالت بیمار معمولاً فعالیت را با وارد کردن محدود فشار به لگن با استفاده از چوب زیر بغل یا واکر شروع می کند و سپس با گذشت یک دوره زمانی مشخص، کل وزن بدن خود را بر روی لگن قرار می دهد. در این حالت شروع وارد کردن فشار به لگن و پیشرفت درمان دررفتگی لگن بستگی به شدت آسیب وارد شده به لگن دارد. تاکید اصلی در این رابطه بر کاهش درد، پیشرفت در تحمل وزن، بهبود دامنه حرکت، تقویت لگن و پایداری آن است. در این رابطه می توان به نکات زیر توجه کرد:
- قدم زدن و فعالیت هایی که مستلزم وارد کردن فشار به لگن هستند، می توانند برای کمک به بیمار برای کنار گذاشتن ابزارهای کمکی و پیشرفت شرایط جهت تحمل کل وزن بدن توسط لگن مفید و سودمند باشند.
- انجام تمرین های دامنه حرکتی: این تمرین ها می توانند دامنه حرکتی بیمار را بازیابی کرده و از قرار گرفتن لگن در موقعیت نامناسب در طول دوره بهبود رباط ها و عضلات جلوگیری نمایند.
- انجام تمرین های تقویتی: این تمرین ها می توانند بر ساختمان عضلانی لگن تاثیر گذاشته و قدرت کلی پا را افزایش دهند.
- تمرین های تثبیت کننده: این تمرین ها بطور عمده بر تثبیت وضعیت ساختاری لگن به منظور تحمل وزن و بهبود ثبات دینامیک مفصل تمرکز دارند.
- تمرین های عملکرد: شامل پیشرفت در وضعیت فعالیت بیمار شامل فعالیت های روزمره (بالا رفتن از پله، زانو زدن، چمباتمه زدن، وارد و خارج شدن از اتومبیل، و موارد مانند آن)، یا بازگشت به سطح بالای فعالیت در ورزش است.
متخصص فیزیوتراپی می تواند از مودالیتی ها شامل امواج مافوق صوت، تحریک الکتریکی، یخ و سرما درمانی، لیزر و سایر روش های کاهش درد و التهاب برای تاندون و بورس استفاده کند. علاوه بر این فیزیوتراپ می تواند یک برنامه تمرین خانگی شامل تمرین های تقویتی، کششی، و تثبیت کننده در اختیار بیمار قرار داده و دستورالعمل هایی را برای انجام فعالیت های روزمره و پیشرفت در سطح فعالیت ها به وی ارائه کنند. انجام این کار می تواند یک بخش مهم از فیزیوتراپی و ایجاد استقلال برای بیمار در انجام فعالیت های روزمره باشد.
