اکثر افراد یک فاصله مشخص زیر انحنای پای خود در هنگام ایستادن دارند. این انحنا، در قسمت داخلی پا قرار دارد که کمی از زمین بالاتر است. اما افرادی که کف پای صاف دارند، انحنای کف پای آنها کمتر از حالت عادی است یا اصلاً انحنایی در کف پای آنها وجود ندارد. در این شرایط ممکن است کف پای این افراد در هنگام ایستادن یا راه‌رفتن به سمت داخل خم شده و در نتیجه این شرایط ممکن است پای آنها به سمت خارج قرار گیرد. اکثریت افرادی که به صافی کف پا (کف پای صاف) دچار هستند، با ناراحتی یا درد کف پا و پا به‌خاطر این مشکل مواجه نمی‌شوند. به هر حال، بعضی افراد نیز ممکن است با درد در پای خود به‌خصوص در هنگام کشیده‌شدن رباط‌ها و عضلات متصل به پا روبرو گردند. مفاصل پا نیز ممکن است تحت‌تأثیر این مشکل قرار گرفته و درد داشته باشند.
اگر قوزک به خاطر صافی کف پا به سمت داخل خم شود، در اکثر موارد ناحیه پا، قوزک و زانو تحت‌تأثیر این مشکل قرار خواهند گرفت. اکثر افراد به علت رشد نامناسب پا در دوران کودکی به مشکل کف پای صاف دچار میشوند، اما با این وجود بسیاری از افراد دیگر نیز ممکن است با افزایش سن یا پس از بارداری دچار این مشکل شوند. به هر حال امروزه برخی ابزارهای کمکی خاص وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توان از ایجاد این مشکل جلوگیری کرد.
علائم و نشانه‌های صافی کف پا
در این رابطه بعضی بیماران علائم خاص را در ارتباط با مشکل خود احساس و بیان می‌کنند، در حالی که این علائم ممکن است در سایر افراد متفاوت باشد. به همین خاطر پزشک مجموعه گسترده‌ای از علائم را برای تشخیص مشکل مورد توجه قرار می‌دهد. برای مثال از این علائم می‌توان از درد در ناحیه قوزک یا ایجاد ورم در نواحی مختلف پا نام برد. این علائم می‌تواند در بین افراد متفاوت باشد و معمولاً بستگی به شدت شرایط ایجاد شده دارد. بعضی افراد در ناحیه پا با توزیع نامتناسب وزن بدن مواجه شده و متوجه میشوند پاشنه کفش آنها سریع‌تر از حالت عادی از بین می‌رود. گاهی اوقات به خاطر این مشکل یکی از پاشنه‌های کفش بیشتر از پاشنه دیگر آن دچار فرسایش میشود. خار پاشنه پا علاوه بر دلایل دیگر، بر اثر صافی کف پا یا زیاد بودن قوس کف پا نیز به وجود می‌آید، خار پاشنه غالباً نتیجه کشیدگی بیش از حد رباط‌ها و عضله‌های کف پا است که به نوبه خود کشش آرنگ کف پا (پلانتار فاسیا) و پارگی مکرر (عادتی) غشا پوشاننده استخوان پاشنه را در پی دارد. به هر حال، رایج‌ترین علائم و نشانه‌های صاف بودن کف پا به شرح زیر هستند:
- ایجاد درد در قوزک (سمت داخل پا) که ممکن است با ورم نیز همراه باشد، درد کلی در ناحیه پا، درد در انحنای کف پا، درد در ماهیچه ساق پا، درد زانو، درد ران، درد کمر، یا درد عمومی در ناحیه پایین پا
- افراد دچار صافی کف پا ممکن است با سفت شدن عضلات در یک یا هر دو پای خود مواجه شوند.
- کف پای این افراد ممکن است در هنگام قرار گرفتن بر روی زمین صاف به نظر برسد. در این شرایط انحنای کف پا بسیار کم است یا اصلاً انحنایی در این ناحیه وجود ندارد.
- نامتقارن بودن کفشهایی که بیمار برای پوشیدن استفاده می‌کند.
دلایل ایجاد صافی کف پا
دلایل اصلی ایجاد علت صافی کف پا به شرح زیر هستند:
- سابقه فامیلی: متخصصان بیان می‌کنند صافی کف پا می‌تواند ریشه فامیلی داشته باشد.
- انحنای ضعیف کف پا: گاهی اوقات کف پا ممکن است در شرایطی که وزن بدن بر روی آن قرار ندارد (مثلاً در حالت نشسته)، انحنای عادی داشته باشد. اما به‌محض اینکه فرد در حالت ایستاده قرار میگیرد، کف پای وی بر روی زمین حالت صاف پیدا می‌کند.
- آسیب دیدگی
- آرتروز
- تیبیالیس خلفی (پارگی تاندون)
- بارداری
- بیماری‌های سیستم عصبی یا عضله: همچون فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، یا اسپینا بیفیدا
- اتصال غیرطبیعی دو استخوان پشت‌پا: استخوان‌های پا در این حالت به‌صورت غیرعادی به هم متصل هستند و این شرایط باعث سفتی یا صافی پا میشود. در اکثر موارد صافی کف پا در کودکان شناسایی و تشخیص داده میشود.
- دیابت
- افزایش سن و فرسایش بدن: سال‌ها استفاده از پاها برای راه رفتن، دویدن، و پریدن برای فرد بی‌هزینه نیست. یکی از نتایج ناشی از این شرایط می‌تواند صاف شدن کف پا باشد. در این شرایط تاندون درشت‌نی خلفی ممکن است پس از سال‌های طولانی استفاده از پا ضعیف شود. این تاندون نقش اصلی را در حفظ ساختار انحنای کف پا بر عهده دارد. به این ترتیب، این تاندون ممکن است با استفاده بیش از حد ملتهب شده (تاندونیت) و گاهی اوقات حتی پاره شود. هنگامی که این تاندون دچار آسیب شود، ممکن است کف پای فرد صاف گردد.
بخش‌های مختلف پای انسان از نظر ساختاری برای فعالیت به خوبی تنظیم شده‌اند. در هر یک از پاهای انسان 26 استخوان وجود دارد که با 33 مفصل و بیش از 100 عضله، تاندون و رباط (در هر پا) به یکدیگر متصل می‌باشند. نحوه اتصال این اجزا به یکدیگر می‌تواند در تشکیل انحنای کف پا نقش مؤثر داشته باشد. هدف از انحنای کف پا ایجاد قابلیت ضربه‌گیر برای بدن و توزیع وزن بدن در بین پاها و اجزای آن است. ساختار انحنای کف پا می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در وضعیت راه رفتن فرد داشته باشد و سطوح سخت آن امکان راه رفتن هموار فرد را فراهم می‌کند.
به هر حال، انحنای کف پا می‌بایست دارای سطوح مشخص از انعطاف‌پذیری باشد تا به این ترتیب بتواند وضعیت خود را با سطوح و فشارهای مختلف وارد شده به آن هماهنگ نماید. در طول دوران کودکی، داشتن کف پای صاف عادی است. این شرایط به‌خاطر این است که پاها در طول دوران کودکی رشد کرده و شکل عادی خود را به مرور زمان پیدا می‌کنند. به بیان دیگر، داشتن کف پای صاف در طول دوران کودکی الزاماً به معنی صاف بودن کف پای فرد در تمام مدت زندگی وی نیست. به هر حال، بسیاری از افرادی که انحنای کف پای آنها بسیار کم است یا کف پای آنها صاف می‌باشد نیز ممکن است با هیچ‌گونه درد یا ناراحتی در این ارتباط مواجه نشوند.
یکی از فاکتورهای ریسک که گاهی اوقات باعث افزایش صافی کف پا در بزرگسالان میشود عبارت‌اند از بیماری یا شرایط محیطی. برای مثال، افراد چاق در مقایسه با افراد لاغر به احتمال بیشتر به دیابت نوع 2 مبتلا میشوند؛ بنابراین، چاقی عامل خطری برای ابتلا به دیابت می‌باشد. به طور مشابه، عوامل تأثیرگذار بر ایجاد کف پای صاف به شرح زیر می‌باشند:
- چاقی
- دیابت
- افزایش سن
- بارداری
- آرتریت روماتوئید
- آسیب‌دیدگی پا یا قوزک
- پارگی تاندون خلفی درشت‌نی یا عملکرد نامناسب آن
انواع مختلف صافی کف پا
صافی کف پا چه در دوران کودکی به وجود آمده باشد چه در دوران بزرگسالی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود. انواع مختلف صافی کف پا شامل موارد زیر میشوند:
صافی کف پای انعطاف پذیر
کف پای صاف منعطف بسیار رایج می‌باشد. در این حالت می‌توان قوس کف پا را در زمانی که نایستاده‌اید ببینید. این قوس زمانی که وزن بدن بر روی پا قرار میگیرد ناپدید میشود. کف پای صاف انعطاف‌پذیر که در زمان کودکی یا نوجوانی به وجود می‌آید هر دو پا را تحت‌تأثیر قرار داده و با افزایش سن شدیدتر میشود. تاندون و رباط‌های کف پا در این عارضه ممکن است کشیده و پاره شده و ورم کنند.
صافی کف پای سخت
شخص مبتلا به صافی کف پای سخت هیچ قوسی در کف پای خود ندارد. این عارضه به طور معمول در نوجوانی رخ می‌دهد و با افزایش سن شدیدتر میشود. در این حالت پا دچار درد شده و خم و راست کردن و تکان‌دادن آن به سمت طرفین مشکل میشود. این نوع از صافی کف پا می‌تواند در یک یا هر دو پا رخ دهد.
صافی کف پای اکتسابی بزرگسالان (قوس افتاده)
در این نوع از صافی کف پا، قوس پا به طور ناگهانی افتاده یا فرو می‌ریزد. با فروریختن قوس، پا به سمت بیرون متمایل شده و ممکن است دچار درد شود. این عارضه ممکن است فقط یک پا را درگیر کند. شایع‌ترین علت صافی کف پای اکتسابی بزرگسالان التهاب یا پارگی تاندون پا (تاندون تیبیال خلفی) است که قوس پا را حفظ می‌کند.
صافی کف پای تالوس عمودی
برخی از نوزادان به‌صورت مادرزادی دچار اختلال تالوس عمودی هستند که از تشکیل قوس کف پا جلوگیری می‌کند. در این حالت استخوان تالوس در مچ پا در موقعیت اشتباهی قرار دارد و قسمت پایینی کف پا شبیه به صندلی گهواره‌ای میشود. به این عارضه کف پای گهواره‌ای نیز می‌گویند.
کی به دکتر مراجعه کنیم؟
در صورت صاف بودن کف پا به طور معمول در ناحیه مچ و کف پا دچار آسیب دیدگی می‌شوید. کف پای شما سفت، بی حس، ضعیف و دردناک میشود. علاوه بر این در راه رفتن و حفظ تعادل نیز مشکل خواهید داشت. همچنین بهتر است به وضعیت پای کودک خود نیز دقت نموده و در صورتی که دچار درد پا میشود به پزشک مراجعه کنید.
به طور کلی در صورت مشاهده شرایط زیر، لازم است با پزشک عمومی یا متخصص پا ملاقات شود:
- صافی کف پا (کف پای صاف) که اخیراً برای شما ایجاد شده باشد.
- ایجاد درد در پاها، قوزک یا اعضای پایین تنه
- عدم بهبود علائم و ناراحتی‌های ایجاد شده با استفاده از کفشهای طبی مناسب
- صاف‌شدن کف یک یا هر دو پا
- ایجاد احساس سفتی (خشکی) در پاها
- ایجاد احساس سنگینی و عدم کارایی در پاها
روش‌های تشخیص صافی کف پا
افرادی که به مشکل کف پای صاف دچار هستند، پشت پای آنها در هنگام ایستادن با زمین تماس دارد. به منظور تشخیص این مشکل، فرد معالج از بیمار می‌خواهد که بر روی انگشتان خود بایستد. در صورتی که در این حالت انحنا در ناحیه کف پا ایجاد شود، صافی کف پا در اصطلاح انعطاف‌پذیر نامیده میشود و دیگر نیازی به انجام معاینات یا آزمایش‌های بیشتر نیست. در صورتی که با ایستادن بر روی انگشتان انحنا در ناحیه کف پا ایجاد نشود (در اصطلاح به این مشکل کف پای سخت یا خشک گفته میشود)، یا اگر در این شرایط فرد درد احساس کند، لازم است برای تشخیص بهتر مشکل از آزمایش‌های اضافی شامل موارد زیر استفاده شود:
- سی‌تی‌اسکن به‌منظور بررسی وضعیت استخوان‌های پا
- اسکن ام‌آرآی (MRI) به‌منظور بررسی وضعیت تاندون‌های پا
- عکسبرداری رادیولوژی از پا
روش‌های درمان صافی کف پا
کف پای صاف فیزیولوژیک به صورتی است که درمان آن با انجام اقدامات خاص توسط خود فرد امکان‌پذیر می‌باشد و به همین خاطر نیازی به درمان خاص برای آن نیست. به هر حال، اگر یک کودک با درد و ورم شدید به خاطر این شرایط مواجه شود، لازم است که از درمان‌های مناسب جهت محدود کردن فعالیت‌ها و نیز مصرف داروهای مسکن برای یک دوره 3 تا 4 هفته‌ای برای وی استفاده شود.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
در صورتی که صافی کف پا باعث بروز درد خفیف در شما شد می‌توانید موارد زیر را امتحان نمایید:
- استراحت. از انجام فعالیت‌هایی که باعث تشدید این عارضه میشوند خودداری کنید. سعی کنید فعالیت‌های سبکی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری داشته باشید.
- حفاظت از قوس کف پا. محافظ‌های قوس کف پا که بدون نسخه به فروش می‌رسند ممکن است به درمان و راحتی پا شما کمک کنند.
- دارو. داروهای مسکنی نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن که بدون نسخه به فروش می‌رسند به کاهش درد شما کمک خواهند کرد.
- کاهش وزن. کاهش وزن از فشار وارده بر کف پا می‌کاهد.
تراپی
روش‌های درمانی برای صافی کف پای دردناک شامل موارد زیر میشود:
- استفاده از ارتزها
- محافظ‌های قوس کف پا که بدون نسخه به فروش می‌رسند به کاهش درد ناشی از صاف بودن کف پا کمک می‌کنند. در برخی موارد توصیه میشود از محافظ‌هایی که برای هر فرد و با قالب گرفتن از کف پا ساخته میشود استفاده نمود. این محافظ‌ها صافی کف پا را درمان نمی‌کنند؛ اما باعث کاهش علائم آن میشوند.
- انجام دادن ورزش‌هایی که باعث کشش تاندون کف پا میشود.
- فیزیوتراپی و ورزش‌کردن. صاف بودن کف پا می‌تواند ناشی از آسیب دیدگی‌های متعدد در برخی از ورزشکاران و دوندگان باشد. متخصص فیزیوتراپی با انجام ورزش‌هایی به تقویت عضلات و تاندون‌های کف پا کمک کرده و باعث بهبود عملکرد آنها میشود.
برخی از ورزش‌های توصیه شده به شرح زیر هستند:
- ماساژ با توپ تنیس
غلتاندن یک توپ تنیس در کف پا اگرچه باعث تقویت عضلات پا نمی‌شود؛ اما با ایجاد کشش در قسمت انتهایی پا باعث آزاد شدن فاسیای کف پا شده و گردش خون در این ناحیه را بهبود می‌بخشد.
- کشش با حوله
این تمرین با کشش و بالا بردن انعطاف‌پذیری کف پا به بهبود تعادل کمک می‌کند. علاوه بر این توانایی و قدرت پا را افزایش داده و باعث تقویت انگشتان میشود.
برای انجام این تمرین بر روی صندلی نشسته و یک حوله را به‌صورت کاملاً صاف بر زیر پای خود پهن کنید، سپس سعی کنید به کمک انگشتان پا حوله را جمع نمایید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که دیگر نتوانید حوله را در زیر پای خود بکشید.
جراحی
در صورتی که دیگر روش‌های درمانی مؤثر نباشند، می‌توان از جراحی استفاده نمود. به کمک جراحی می‌توان استخوان‌ها و تاندون‌هایی که باعث به وجود آمدن این مشکل شده‌اند را اصلاح کرد.
کلینیک تخصصی پا
فیلم نحوه اسکن و ارزیابی پا و نحوه ساخت کفی و صندل طبی:
در مرکز جامع تخصصی پروفسور فروغ با توجه به اهمیت پا و مشکلات آن یک کلینیک تخصصی برای ارزیابی و درمان مشکلات پا در نظر گرفته شده است.
در این کلینیک متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی، فوق تخصص ارتوپدی اطفال و بزرگسالان، کارشناسان ارتوپدی فنی تجهیزات ارزیابی و آنالیز پا و کف پا تجهیزات ساخت کفش، کفی طبی و امکانات لازم برای حل مشکلات پا وجود دارد.
آیا می‌توان از صافی کف پا جلوگیری کرد؟
در اکثر موارد نمی‌توان از بروز صافی کف پا جلوگیری نمود. اما با داشتن وزن مناسب می‌توان درد ناشی از این عارضه را کاهش داد.
سؤالات متداول
آیا صاف بودن کف پا مزیتی هم دارد؟
باور کنید یا نه افرادی که کف پای صافی دارند در مقایسه با افرادی که قوس کف پای آنها زیاد است کمتر در معرض آسیب دیدگی قرار می‌گیرند. چرا که صاف بودن کف پا باعث میشود تا انعطاف‌پذیری درون پا افزایش یافته و ضربه‌های وارد به پا را بهتر جذب نماید.
چه نوع کفشی برای کف پای صاف مناسب است؟
بیشتر متخصصین بر این عقیدهاند که پوشیدن کفشهایی با کفی طبی برای کف پای صاف مناسبتر است.
آیا کف پای صاف باعث کمردرد میشود؟
در صورت ابتلا به کف پای صاف، مچ پا در هنگام راه رفتن یا ایستادن کمی به سمت داخل می‌پیچد. این تغییر در حالت راه رفتن بر روی رباط زانو و لگن تأثیر گذاشته و در نتیجه تمامی مفاصل از حالت تعادل خود خارج میشوند و در نهایت فرد در قسمت پایینی کمر خود دچار درد خواهد شد.
آیا کفشهای پاشنه کوتاه برای کف پای صاف مناسب هستند؟
افرادی که به صافی کف پای سخت مبتلا هستند باید از پوشیدن کفشهای پاشنهدار خودداری کنند. اما در صورت ابتلا به صافی کف پای منعطف میتوانند از کفشهای پاشنه کوتاه که به خوبی قوس پا را در بر میگیرد استفاده نمایند.
آیا در صورت داشتن کف پای صاف باید از کفشهای پهن استفاده کرد؟
بیشتر افراد مبتلا به کف پای صاف به کفشهایی با پنجه پهن نیاز دارند. به‌صورت کلی این افراد باید از پوشیدن کفشهای نوک‌تیز و پنجه باریک خودداری کنند. قسمت پنجه کفش باید به‌اندازه‌ای پهن باشد که هیچ فشاری به انگشتان وارد نکند.
آیا صاف بودن کف پا ممکن است باعث اضطراب شود؟
بر اساس تحقیقات انجام شده، کودکانی که در سنین قبل از مدرسه صاف بودن کف پای آنها تشخیص داده شده است، برخی از احساسات آنها دچار تغییر شده برای مثال احساس اضطراب و ترس آنها افزایش یافته.
