میگرن گونه‌ای سر درد شدید عود کننده است که فعالیت‌های روزمره را مختل می‌سازد و بیمار را مجبور به استراحت می‌کند. میگرن غالباً با حالت تهوع، استفراغ یا افزایش حساسیت به نور همراه است.
زنان سه برابر بیش از مردان به سردرد میگرنی مبتلا می‌شوند؛ بر اساس آمار و ارقام از هر 20 خانم 4 نفر از میگرن رنج می‌برند، حال آن که این آمار در میان مردان یک نفر از هر بیست نفر است. نخستین علائم میگرن در هر سنی می‌تواند رخ دهد، اما این عارضه معمولاً در دوران نوجوانی شروع می‌شود.
تومور مغزی شامل یک مجموعه یا یک توده از سلول‌های غیر طبیعی در مغز می‌باشد. جمجمه که مغز شما را در بر گرفته است، یک استخوان بسیار محکم می‌باشد. بنابراین هر گونه زائده یا سلول غیر طبیعی که در داخل چنین فضای تنگ و محدودی رشد کند، می‌تواند مشکلاتی را در مغز به وجود آورد. تومورهای مغزی می‌تواند از نوع سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش‌خیم) باشد. هنگامی که یک تومور چه از نوع خوش‌خیم و یا بدخیم در مغز رشد می‌کند، باعث می‌شود که فشار وارد بر جمجمه از طرف داخل افزایش پیدا کند و این امر منجر به آسیب رسیدن به مغز می‌شود و حتی می‌تواند برای بیمار، کشنده باشد. علائم تومور مغزی به موقعیت و اندازه تومور بستگی دارد. تومورها با حمله به بافت مغز و افزایش فشار وارد بر آن، باعث آسیب‌دیدگی مستقیم مغز می‌شوند. در واقع علائم مشهود این تومورها هنگامی مشخص می‌شود که تومور در حال رشد بر روی بافت مغز فشار وارد می‌کند. سردرد یکی از شایع‌ترین علائم تومور مغزی است.
علائم
اکثر افراد مبتلا به میگرن دچار سر درد متوسط تا شدیدی می‌شوند که ممکن است 4 ساعت تا 3 روز دوام داشته باشد. سر درد گاهی یک سمت و گاهی هر دو سمت سر را درگیر می‌کند و بیمار متحمل دردی تپشی، ضربان‌دار یا کوبنده می‌شود. انجام فعالیت، برای مثال راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها، معمولاً درد را تشدید می‌کند. بیمار علاوه بر سر درد حالت تهوع دارد یا استفراغ می‌کند و نسبت به نور و صدا حساس‌تر از حالت معمول است.
بعضی بیماران اورا، مرحله پیش درآمد یا علائم هشدار دهنده‌ای مانند اختلال در دید یا دیگر حواس را تجربه می‌کنند؛ برای نمونه به طور موقت با اخگربینی مواجه می‌شوند و لکه‌ها، جرقه‌ها یا خطوط نورانی می‌بینند یا بخشی از قدرت دید خود را از دست می‌دهند. سوزن سوزن شدن یا بالعکس بی‌حسی نیز متداول است. به علاوه برخی بیماران با اختلال‌های گفتاری یا رفتاری نیز روبه‌رو می‌شوند.
بعضی بیماران تنها یک بار در سال یا حتی کمتر دچار میگرن می‌شوند، حال آن که عده‌ای دیگر چند بار در هفته متحمل این نوع سردرد می‌شوند.
یکی از وجوه تمایز میگرن و دیگر گونه‌های سر درد این است که میگرن مراحل مشخصی دارد. اکثر بیماران مراحل زیر را تجربه می‌کنند، البته امکان دارد مرحله پیش درآمد یا اورا در تمام بیماران رخ ندهد.
- مرحله هشدار دهنده یا پیش نشانه: این مرحله با احساس خستگی، تغییر خلق و خو، تمایل به خوردن خوراکی‌های شیرین، احساس تشنگی یا خشکی و گرفتگی گردن همراه است و حدود 24 ساعت طول می‌کشد.
- مرحله اورا یا پیش درآمد: از هر سه بیمار مبتلا به میگرن یک نفر علائم اورا یا پیش درآمد، تغییرات حسی یا اختلال دید، را تجربه می‌کند. این مرحله نیز چند دقیقه تا یک ساعت ادامه دارد.
- مرحله حمله اصلی: بیمار در این مرحله دچار سر درد و علائم دیگری مانند حالت تهوع می‌شود. مدت این مرحله بین 4 ساعت تا 3 روز متغیر است.
- مرحله تسکین درد و بهبود: در این مرحله درد فروکش می‌کند. تسکین درد معمولاً به آهستگی صورت می‌گیرد، هر چند گاهی میگرن ناگهان، برای مثال بلافاصله پس از استفراغ، متوقف می‌شود.
مراجعه به پزشک عمومی در اکثر موارد بروز حمله میگرن ضرورت ندارد. بااین حال بهتر است در صورت رویارویی با موارد زیر به پزشک عمومی مراجعه نمود:
- افزایش تعداد دفعات میگرن یا تشدید آن به مرور زمان
- چنانچه در سن بالای 50 سال برای اولین بار دچار میگرن شوید.
- چنانچه فرزند زیر 10 سالتان دچار میگرن شود.
- اگر میگرن همراه با مرحله پیش درآمد است و قرص ضدبارداری خوراکی ترکیبی مصرف می‌کنید.
- شروع سر درد در اثر تغییر موقعیت بدن
- چنانچه به سرطان یا اچ آی وی مبتلا هستید و به تازگی دچار سر درد نیز می‌شوید.
در صورت مواجهه با موارد زیر بی‌درنگ با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- بروز سر درد ناگهانی و بسیار شدید
- چنانچه علائم پیش درآمد بیش از یک ساعت طول می‌کشد یا حرکت کردن را دشوار می‌سازد.
علت ها و دلایل
عواملی را که باعث شروع میگرن می‌شود، در اصطلاح محرک می‌گویند. البته بسیاری از میگرن‌ها بدون محرک بروز می‌یابد:
محرک‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- فشار عصبی یا به آرامش رسیدن پس از یک دوره پراضطراب
- تغییر در الگوی خواب (کم خوابی شدید یا خوابیدن به مدت بسیار طولانی) یا پرواززدگی
- تغییر ساعت صرف وعده‌های غذایی یا حذف وعده‌های غذایی
- نوشیدنی‌ها یا خوراکی‌های خاص مانند مشروبات الکلی یا بعضی پنیرها
- صداهای بلند یا نورهای درخشان
- فعالیت جسمی و ورزش سنگین بی‌سابقه
- عادت ماهانه
ثبت زمان بروز حمله‌های میگرن و محرک‌های دامن زننده یا تشدید کننده اقدامی مفید محسوب می‌شود. عواملی که احتمال بروز میگرن را افزایش می‌دهد، عبارت‌اند از:
- فشار روحی
- افسردگی و اضطراب
- عادت ماهانه
- یائسگی
- وارد شدن ضربه به سر یا گردن
مصرف بیش از حد داروی سردرد میگرنی، سوء مصرف دارو را به دنبال دارد. زنان در اثر مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی ترکیبی یا درمان جانشینی هورمونی (HRT) نیز دچار میگرن می‌شوند. اگر باردار هستید، بدون شک مشکلات و دردهای جدیدی را تجربه می‌کنید. شاید شما هم یکی از میلیون‌ها زن بارداری هستید که میگرن را تجربه می‌کنند، خبر خوب این است که در طی بارداری علائم سردرد بارداری در بسیاری از زنان کاهش می‌یابد.
تشخیص
آزمایش خاصی برای تشخیص میگرن وجود ندارد. چنانچه بیمار بتواند فهرستی از زمان بروز میگرن و محرک‌های احتمالی تهیه کند، پزشک عمومی به کمک آن فهرست قادر خواهد بود الگوی علائم را، البته در صورت وجود، تعیین کند. پزشک به منظور تشخیص بهتر میگرن، پرسش‌هایی را در مورد علائم مطرح می‌کند و از بیمار می‌خواهد تا فاصله بین حمله‌های میگرن، شدت سر درد و زمان بروز آن را بیان کند. به همین دلیل است که ثبت علائم می‌تواند مفید باشد. ضمناً پزشک بیمار را معاینه می‌کند.
تشخیص میگرن در صورت وجود مرحله پیش درآمد آسان‌تر است، در غیر این صورت پزشک صرفاً پس از بروز پنج حمله میگرن یا بیشتر می‌تواند بیماری را با قاطعیت تشخیص دهد.
راه ها وروش های درمان
درمان های متداول و قدیمی
متأسفانه هیچ روشی برای متوقف ساختن همیشگی میگرن وجود ندارد؛ بااین حال می‌توان با بهره‌گیری از بعضی درمان‌ها علائم را کنترل نمود و اثرات آنها را به حداقل رساند. شماری از درمان‌ها در پیشگیری از میگرن مؤثر هستند و بعضی میگرن را متوقف می‌سازند.
مراقبت
بهترین کار این است که به محض شروع میگرن به اتاق تاریک و ساکتی بروید و برای تسکین سر درد از کمپرس سرد، مانند کیسه یخ، استفاده کنید. بطری آب گرم یا دوش آب گرم یا سرد هم می‌تواند مفید باشد. فشار دادن نقاط ضربان‌دار کنار پیشانی یا گردن نیز به تسکین درد کمک می‌کند.
دارو
پزشک در صورت بروز مکرر میگرن برای کاهش تعداد حمله‌ها دارو تجویز می‌کند. چنین داروهایی زمانی اثرگذار خواهند بود که هر روز مصرف شوند. بعضی از این داروها عبارت‌اند از:
- ضدافسردگی‌هایی مانند آمی تریپتیلین یا ونلافاکسین
- داروهای فشار خون مانند مسدود کننده‌های بتا (پروپانولول، متروپرولول) یا مسدود کننده‌های کانال کلسیم (وراپامیل)
- داروهای صرع مانند اسید والپوریک، گاباپنتین و توپیرومات
اگر بیمار هر ماه بیش از 15 روز دچار سر درد باشد، با تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) نیز می‌توان حمله‌های میگرن را کاهش داد.
داروهای دیگری نیز در زمان بروز نخستین نشانه حمله میگرن مصرف می‌شوند. داروهای غیرتجویزی مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا آسپرین غالباً در صورت خفیف بودن میگرن مؤثر خواهد بود. بااین حال بهتر است اطلاع داشته باشید که:
- مصرف بیش از 3 بار در هفته این داروها اثر معکوس دارد و باعث بروز مجدد سر درد می‌شود.
- مصرف بیش از اندازه استامینوفن به کبد و مصرف بیش از اندازه ایبوپروفن یا آسپرین به معده آسیب می‌زند.
در صورت نتیجه بخش نبودن درمان‌های فوق در درمان میگرن و سردرد از پزشک بخواهید تا برایتان داروهایی مانند اسپری بینی، شیاف یا آمپول، تجویز کند. داروهای متعددی در اشکال مختلف برای درمان میگرن وجود دارد. مصرف دارو برای درمان انواع سردرد ازجمله درمان سردرد نقطه ای و تنشی نیز توصیه می شود.
پزشک گاهی مصرف داروهایی موسم به داروهای خانواده تریپتان را توصیه می‌کند. تریپتان‌ها داروهای درمان سردرد میگرنی هستند که بنا بر نظر پژوهشگران به شیوه‌های گوناگونی، چون باریک کردن رگ‌های خونی مغز جهت کاهش تورم، به تسکین میگرن کمک می‌کنند. تریپتان‌ها برخلاف بعضی داروها در صورتی بیشترین اثر را دارند که پس از شروع کامل میگرن مصرف شوند. این داروها به شکل قرص، قرص‌های محلول در آب، اسپری بینی یا آمپول تهیه می‌شوند. متأسفانه بیش از نیمی از مصرف کنندگان تریپتان پس از سپری شدن دو روز با بروز مجدد علائم مواجه می‌شوند. مصرف مداوم هر گونه مسکن به تدریج تأثیرگذاری آن را کاهش می‌دهد و موجب سر درد بیشتر می‌شود. چنانچه بیش از 15 روز در ماه مسکن مصرف کنید، احتمال دارد به سر درد ناشی از سوء مصرف دارو مبتلا شوید.
درمان های نوین و پیشرفته
میگرن مزمن اثر قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیمار دارد. اگر از میگرن مزمن رنج می‌برید، احتمالاً ناچار خواهید بود تا برای کنترل علائم هر بار مقدار داروی بیشتری مصرف کنید. اما مراقب باشید، چون مصرف بیش از حد دارو به مرور زمان به سردردهای بیشتری، موسوم به سردردهای ناشی از سوء مصرف دارو، دامن خواهد زد. در درمان‌های نوین از روش‌های غیردارویی برای تسکین و حتی از بین بردن سر درد میگرنی استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
سودمندی فیزیوتراپی در کاهش شدت و تعداد دفعات حمله‌های میگرن به اثبات رسیده است. متخصص فیزیوتراپی سابقه پزشکی بیمار را به دقت بررسی می‌کند و معاینه جسمی و عصبی کاملی را به منظور تعیین محرک‌های میگرن و از میدان حدس خارج کردن علت‌های جدی‌تر انجام می‌دهد. متخصص فیزیوتراپی به منظور مشاهده وضعیت ستون فقرات، آزمایش‌های عصب‌شناختی، بالینی و ارتوپدی را انجام می‌دهد.
فیزیوتراپی در تسکین درد ناشی از سردردهای میگرنی عملکردی موفقیت آمیز داشته است، آن هم بدون این که بیمار مجبور به مصرف دارو باشد. از یاد نبرید که مصرف مسکنی مانند آسپرین برای آن که کارایی لازم را داشته باشد، باید به مرور زمان افزایش یابد؛ در نتیجه بیمار در درازمدت از اثرهای جانبی متعدد و سردردهای شدیدتر رنج خواهد برد.
سردرد گونه‌های مختلفی دارد که در بازه وسیعی از نوع میگرنی تا مسمومیت به دلیل باقی ماندن مواد سمی در بدن در اثر یبوست متغیر است. طب سوزنی لیزری، طب سوزنی برقی از راه پوست، ماساژ مخصوص بافت نرم، روش‌های ویژه درمان با دست در ناحیه مهره‌های گردنی، رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی و تمرینی خانگی از راهکارهای غیردارویی تسکین میگرن محسوب می‌شوند.
فیزیوتراپی روشی ایمن و کارآمد برای درمان سر درد است که در مقایسه با مصرف مسکن‌های متداول دارای اثرهای جانبی بسیار کمتری است. تأثیر فیزیوتراپی در بیماران مختلف به ماهیت و طول مدت عارضه بستگی دارد، سر درد برخی بیماران تقریباً بلافاصله پس از فیزیوتراپی تسکین می‌یابد، حال آن که عده‌ای دیگر با کاهش تدریجی شدت و تعداد دفعات سر درد مواجه می‌شوند.
فیزیوتراپی فارغ از آن که بیمار چه مدت و یا چندین سال است که از سر درد یا میگرن رنج می‌برد، نتایج موفقیت آمیزی را پس از 5 جلسه درمانی به دست می‌دهد. انتظار می‌رود وضعیت بیمار به نحوی بهبود پیدا کند، یعنی یا تعداد حمله‌های میگرن کاهش یابد یا شدت درد کمتر شود. در نهایت بیمار می‌تواند با محرک‌های پیش گفته، مانند نور، صدا و…، مواجه شود، بدون آن که به سر درد یا میگرن دچار شود.
تحریک مغناطیسی مغز
در تحریک مغناطیسی مغز یا به اختصار TMS، وسیله‌ای بر روی جمجمه بیمار قرار داده می‌شود و سپس پالس مغناطیسی برای درمان میگرن از راه پوست به مغز وارد می‌شود.
تعداد پالس‌ها متغیر است، گاهی تنها یک پالس کفایت می‌کند و گاهی پالس‌های متوالی به کار برده می‌شود. قدرت و تعداد پالس‌ها در واحد زمان و طول مدت درمان در مغناطیس تراپی برای هر بیمار متفاوت از دیگری است. وسیله قرار داده شده بر روی سر، روند درمان را ثبت می‌کند که به نوبه خود به عنوان جزیی از یادداشت‌ها در خصوص نحوه بروز و درمان درد میگرنی و درمان سریع سردرد می‌تواند مفید باشد.
هم میگرن دارای مرحله پیش درآمد و هم میگرن بدون این مرحله را می‌توان با تحریک مغناطیسی مغز درمان نمود. تی ام اس به دو روش متفاوت به کار برده می‌شود:
- در زمان شروع میگرن، به منظور درمان یا کاهش شدت میگرن
- به صورت منظم جهت پیشگیری از بروز میگرن یا کاهش تعداد دفعات حمله‌های میگرن
