درد رگ و عصب سیاتیک کمر و پا
سیاتیکا یا سیاتیک :هر گونه درد در مسیر عصب سیاتیک را سیاتیک را سیاتیک یا سیاتیکا بر خلاف تصور عام مردم درد در مسیر عصب سیاتیک بیشتر منشا فتق دیسک کمری دارد.
عصب سیاتیک بلندترین عصب بدن است که از پشت لگن شروع می‌شود، از باسن‌ها و هر دو پا می‌گذرد و تا انتهای پا امتداد دارد.
علائم و نشانه ها
بیمار مبتلا به سیاتیک گاهی علاوه بر پا درد از ضعف ساق پا کمر درد نیز رنج می‌برد، اما در کل شدت درد پا بسیار بیشتر از کمر درد است.
ازجمله علائم سیاتیک ،درد رگ و عصب سیاتیک کمر و پا می توان موارد زیر را برشمرد:
- درد پایین کمر، البته چنانچه درد در این ناحیه بروز یابد، شدت آن کمتر از پا درد خواهد بود.
- درد مداوم در باسن یا یکی از پاها، هر چند گاهی درد در هر دو سمت چپ و راست احساس می‌شود.
- درد قسمت پایین کمر که از کمر شروع می‌شود و در امتداد مسیر عصب سیاتیک از پشت ران به سمت پایین و قسمت انتهایی پا منتشر می‌شود.
- کاهش درد هنگام دراز کشیدن یا راه رفتن و تشدید درد در زمان نشستن یا ایستادن.
- درد سیاتیک تیز یا سوزشی است.
- برخی بیماران احساس ” مور مور شدن”، کرختی یا ضعف یا احساس سوزن سوزن شدن در پایین پا را تجربه می‌کنند.
علت ها و دلایل
اگرچه ابتلا به سیاتیک دلایل گوناگون و متعدد دارد، اما در اکثر موارد فتق یا لغزش دیسک علت درد سیاتیک می باشد.
سندروم پریفورمیس،تنگی کانال نخاعی،گاهی ضایعه دنبالچه ،سر خوردگی مهره کمری و گاهی التهاب سیاتیک
در اثر تزریق دارو می تواند عامل سیاتیکا باشد.
فتق دیسک کمر
ستون فقرات از مهره، دیسک و عصب تشکیل می‌شود. مهره‌ها بلوک‌های استخوانی هستند که ساختار ستون فقرات
را شکل می‌دهند و از اعصاب محافظت می‌کنند.
از طرفی این دیسک‌ها هستند که بین مهره‌ها قرار می‌گیرند و از آنها محافظت می‌کنند. این دیسک‌ها ساختار محفظه
مانند فیبری سفتی دارند که ماده نرم‌تر ژلاتین مانندی را در میان می‌گیرد. فتق دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که
قسمت بیرونی دیسک به گونه‌ای پاره شود (ترک بردارد) که ماده ژلاتینی درون آن بتواند از دیسک بیرون بزند
و به سمت بیرون و بین مهره‌ها پیشروی کند. برجستگی حاصل به عصب سیاتیک فشار می‌آورد و در نتیجه فرد مبتلا به سیاتیک می‌شود.
اگرچه نمی‌توان دلیل تمام موارد متلاشی شدن دیسک را مشخص نمود، اما سن یکی از عامل‌های اصلی به شمار می‌آورد.
همگام با افزایش سن، آب درون دیسک‌های ستون فقرات نیز کمتر و کمتر می‌شود؛ این خشکی انعطاف‌پذیری دیسک
را کاهش و احتمال پارگی آن را افزایش می‌دهد از این فرایند گاهی با اصطلاح “بیماری فرسایشی ـ تحلیلی دیسک” یاد می‌کنند.
تنگی کانال نخاعی
در این عارضه مجرای محل عبور نخاع، در امتداد ستون فقرات، باریک می‌شود.
تنگی کانال نخاعی پی‌آمد رشد بیش از اندازه و ضخیم شدن رباط‌ها (لیگامان‌ها) و همچنین برجستگی دیسک‌های
ستون فقرات و ایجاد خارهای استخوانی مهره‌ها است. عصب سیاتیک در چنین حالتی تنها در موارد خاص آسیب می‌بیند،
به این معنا که بیمار با علائم کمر درد، درد رگ و عصب سیاتیک کمر و پا، سنگینی پا، حالت اندامی خمیده و
دشواری در راه رفتن مواجه می‌شود.
تنگی مجرای نخاع معمولاً از تغییرات مرتبط با سن ستون فقرات نشأت می‌گیرد، البته تأثیر بیماری فرسایشی
مفصل‌های ستون فقرات را نیز نمی‌توان نادیده گرفت که باعث به هم خوردن نظم و هم‌محور بودن مهره‌ها می‌شود.
اسپوندیلولیستزیس (سر خوردن مهره)
اسپوندیلولیستزیس زمانی رخ می‌دهد که مهره‌ای بلغزد و از موقعیت صحیح خود خارج شود. اگر مهره سر خورده
به عصب سیاتیک فشار بیاورد، بیمار به سیاتیک نیز مبتلا خواهد شد. فرسایش ناشی از افزایش سن یا تحلیل رفتن
مفصل‌های ستون فقرات رایج‌ترین دلیل سر خوردن مهره محسوب می‌شود. بااین حال افراد جوان‌تر نیز در
اثر شکستگی‌های ستون فقرات و خم شدن مکرر بیش از اندازه ستون فقرات به این عارضه دچار می‌شوند.
دیگر علل
دیگر علل نه چندان رایج ابتلا به سیاتیک عبارت‌اند از:
- عفونت ستون فقرات
- صدمه دیدن ستون فقرات یا رباط‌ها و عضله‌های پیرامون آن
- وجود زائده‌ای مانند تومور درون ستون فقرات
- سندرم دم اسب (کودا اکوینا)
راه ها و روش های درمان
روش‌های گوناگون بسیاری برای درمان کمر درد سیاتیک وجود دارد که با بهره‌گیری از آنها می‌توان درد
ناشی از فشرده شدن ریشه‌های عصبی را تسکین داد. معمولاً به بیماران توصیه می‌شود تا در کنار یکی از
درمان سیاتیک کمر اشاره شده یاتلفیقی از چند مورد از آنها تمرین‌ها و حرکت‌های مخصوص سیاتیک را نیز انجام دهند.
کمپرس سرد یا گرم
در مرحله‌ی اولیه‌ی سیاتیک و برای تسکین و درمان درد سیاتیک حاد می‌توان کمپرس‌های سرد و یا گرم را
به راحتی از داروخانه تهیه کرد. از کمپرس (گرم یا سرد) معمولاً هر دو ساعت یک‌بار به مدت بیست دقیقه استفاده می‌شود.
بسیاری از بیماران در ابتدا از کمپرس سرد استفاده می‌کنند، بااین حال برخی نیز کمپرس گرم را برای تسکن درد مؤثرتر می‌دانند.
از این دو می‌توان به تناوب استفاده کرد.
دارو
مصرف مسکن‌های تجویزی یا آزاد به آرام شدن درد کمک می‌کند. داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب
(مانند ایبوپروفن، ناپروکسین یا بازدارنده‌های COX-2) یا استروئیدهای خوراکی التهاب، یعنی عامل مؤثر
در بروز درد سیاتیک، را کاهش می‌دهند.
فیزیوتراپی و تمرین
تمرین‌های فیزیوتراپی، شامل حرکت‌های اصلاحی تقویتی، کششی و ایروبیک (هوازی)، مؤلفه اصلی تقریباً تمامی
برنامه‌های درمان سیاتیک به شمار می‌رود.
چنانچه بیمار برنامه منظم تمرین‌های کششی، تقویتی و ایروبیک ملایم را به درستی پی‌گیری کند، سریع‌تر از
درد سیاتیک رهایی خواهد یافت و احتمال عود درد در آینده نیز کمتر خواهد شد.
تمرین‌های تقویتی درد پایین کمر
تمرین‌های بسیاری به درمان سیاتیک و تقویت ستون فقرات و عضله‌های حمایت کننده آن، رباط‌ها و تاندون‌ها کمک می‌کند.
اکثر این تمرین‌ها علاوه بر کمر بر عضله‌های شکم، باسن و مفصل ران نیز متمرکز می‌شود.
از آنجایی که این عضله‌ها از ستون فقرات حمایت می‌کنند، آن را در یک راستا نگه می‌دارند و احتمال آسیب
یا صدمه دیدنشان حین انجام حرکت‌های کششی یا چرخشی را کاهش می‌دهند، قوی‌تر شدن تمام این عضله‌ها تسکین درد
را به دنبال خواهد داشت.
تمرین‌های کششی
تمرین‌های کششی که نقش مهمی در تسکین درد سیاتیک دارند، به گونه‌ای طراحی شدهاند تا عضله‌هایی را
هدف قرار دهند که سفتی و انعطاف‌ناپذیر بودنشان موجب درد می‌شود.
کشش عضله همسترینگ معمولاً همواره بخش مهمی از برنامه تمرینی سیاتیک به شمار می‌رود.
کمربند طبی یا بریس
کمربند طبی یا بریس تأثیر فوق‌العاده‌ای در کاهش درد سیاتیک دارد. این روش بیشترین مزیت را برای بیمارانی دارد
که دردشان با بستن یا محکم پیچیدن حوله یا ملحفه (تا شده از درازا) دور شکم و پشت آرام می‌شود. اگر درد پس
از این آزمایش ساده کاهش یابد، بهتر است برای مدتی کوتاه از بریس یا کمربند طبی استفاده کرد.
بستن کمربند طبی و تقویت عضله‌های عمیق مرکزی از بروز مجدد این عارضه در آینده جلوگیری می‌کند.
تزریق استروئید در اپیدورال
در صورت شدید بودن درد، به منظور کاهش التهاب داروی استروئیدی در فضای اپیدورال تزریق می‌شود. تفاوت تزریق اپیدورال و مصرف داروی استروئیدی خوراکی در این است که استروئید در تزریق مستقیماً وارد ناحیه دردناک اطراف عصب سیاتیک می‌شود تا التهاب دامن زننده به درد را کاهش دهد.
درمان دستی (کایروپراکتیک)
درمان درد پایین کمر علت درد سیاتیک دستی تنظیم ستون فقرات صرفاً باید توسط متخصص
آموزش دیده و مجربی (مانند متخصصین کایروپراکتیک، استئوپاتی یا فیزیوتراپی) انجام شود.
در این روش بر تنظیم و هم راستا کردن مهره‌های ستون فقرات تمرکز می‌شود که حصول آن به
نوبه خود در درمان عارضه‌های اصلی مسبب درد سیاتیک مؤثر خواهد بود.
ماساژ درمانی
کارآمدی گونه‌های خاصی از ماساژ درمانی به اثبات رسیده است. افزایش جریان خون،
شل کردن عضلات و ترشح اندورفین (مسکن طبیعی بدن) از مزایای بهره‌گیری از ماساژ
در درمان کمر درد و درد عصب سیاتیک کمر به شمار می‌آید.
طب سوزنی
در این روش سوزن‌هایی به باریکی تار مو در نزدیکی ناحیه درد وارد پوست می‌شود.
بیمار معمولاً هنگام طب سوزنی هیچ دردی حس نمی‌کند.
سازمان غذا و داروی امریکا طب سوزنی را به عنوان روشی برای تسکین درد تأیید کرده است
و مؤسسه ملی سلامت نیز طب سوزنی را برای تسکین دردهای پشت بدن، از جمله سیاتیک، مؤثر دانسته است.
