بدون شک در دنیای امروز بدون نگرش جامع امکان موفقیت در درمان دردهای عضلانی اسکلتی و مغزو اعصاب وجود ندارد.متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با نگرش چند بعدی به بیماریها در بازیابی سطح فعالیت، قدرت و حرکت برای دردهای مزمن و شدید حتی پس از جراحی یا آسیبدیدگی به بیماران کمک میکند. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با نگاه جامع به علت ایجاد درد،نحوه درمان صحیح ،جلوگیری از بروز مجدد درد و بهبود کیفیت زندگی پرداخته و با درمانهای دارویی و غیر دارویی و روشهای غیر جراحی و آموزش حرکات اصلاحی، تمرینهای کششی و تکنیکهای خاص از تجهیزات تخصصی برای رفع مشکلاتی بهره میگیرد که نمیتوان آنها را بدون استفاده از روشهای تخصصی طب فیزیکی مدیریت کرد. طب فیزیکی و توانبخشی برای بیماران تمام گروههای سنی که توانایی عملکردی و حرکتی معمولشان به دلیل ابتلا به بیماریها و عارضههای خاص یا آسیبدیدگی محدود شده است، نیز مفید است.به همین دلیل است که این رشته در جوامع پیشرفته مورد اقبال جامعه پزشکی و مردم قرارگرفته و از رشته های پر مراجعه برای درمان دردهای حاد،مزمن و شدید می باشد.
مزایای طب فیزیکی و توانبخشی
برنامه طب فیزیکی و توانبخشی تعدیل شده به بیماران کمک میکند تا به سطح عملکردی قبلی برگردند؛ همچنین بیماران به انجام فعالیتها و تغییراتی در سبک زندگی تشویق میشوند که از آسیبدیدگی مجدد جلوگیری میکند و رفاه و سلامت عمومیشان را ارتقاء میدهد. پزشکان عمومی بسیاری از بیماران را پس از مشاهده نشانههای اولیه عارضه به متخصص طب فیزیکی معرفی میکنند، چرا که طب فیزیکی رویکردی محافظهکارانه برای تحت نظر گرفتن مشکلات محسوب میشود. در ادامه با مزایای مهم طب فیزیکی و توانبخشی آشنا میشوید.
کم کردن یا از بین بردن درد
ورزش درمانی و تکنیکهای طب فیزیکی برای متحرکسازی (موبیلیزاسیون) آنی مفصل و بافت نرم یا درمانهایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی یا تیپینگ درد را تسکین میدهد و عملکرد مفصل و عضله را بازیابی میکند تا بیمار درد کمتری را تحمل کند. به علاوه چنین درمانهایی از عود درد جلوگیری میکند.
اجتناب از جراحی
چنانچه طب فیزیکی درد را تسکین دهد یا به بهبود آسیبدیدگی کمک کند، ضرورت انجام جراحی از بین میرود. حتی اگر جراحی لازم باشد، طب فیزیکی قبل از جراحی مفید خواهد بود. اگر در زمان جراحی قویتر باشید و تناسب اندام بهتری داشته باشید، دوران نقاهت پس از جراحی را سریعتر پشت سر خواهید گذاشت. به علاوه طب فیزیکی با از بین بردن ضرورت جراحی به کاهش هزینههای درمانی کمک میکند.
بهبود توانایی حرکتی
اگر راه رفتن، حرکت کردن یا ایستادن برایتان سخت شده باشد، در هر سنی که باشید میتوانید از متخصص طب فیزیکی و توانبخشی کمک بگیرید. تمرینهای تقویتی و کششی برای بازیابی توانایی حرکتی مفید است. متخصصین طب فیزیکی و فیزیوتراپی روش استفاده از عصای زیربغل، عصا یا هر وسیله کمکی لازم دیگر را به بیماران آموزش میدهند و ارتوزهای مناسب را پس از ارزیابی دقیق توصیه میکنند.
متخصص طب فیزیکی طرح درمان را متناسب با شرایط بیمار تهیه میکند، هر فعالیتی را که نقش مهمی در زندگی بیمار داشته باشد، با او تمرین میکند و حرکت را به گونهای تعدیل میکند تا ایمنی بیمار در بالاترین سطح ممکن تضمین شود.
بهبود پس از سکته مغزی
بیماران بخشی از توانایی حرکتی و عملکردی خود را پس از سکته مغزی از دست میدهند. طب فیزیکی و توانبخشی بخشهای ضعیف بدن را تقویت میکند و توانایی راه رفتن و حفظ تعادل بیمار را بازیابی میکند. متخصص طب فیزیکی توانایی حرکتی بیمار سکته مغزی را افزایش میدهد تا بیمار راحتتر بتواند جابهجا شود، توانایی خودتنظیمی بالاتری پیدا کند و سختی انجام دادن فعالیتهای روزمرهای مانند استحمام، لباس پوشیدن و دستشویی کردن برای بیمار و اطرافیاناش کمتر شود.
بهبود آسیب ورزشی یا پیشگیری از آسیب ورزشی
متخصص طب فیزیکی میداند که ورزشهای مختلف چگونه خطر بروز انواع آسیبدیدگی، مانند شکستگیهای استرسی دوندگان دوی استقامت را افزایش میدهد. متخصص طب فیزیکی برنامههای ورزشی مناسب را برای بهبود آسیبهای ورزشی یا پیشگیری از آنها تهیه میکند تا ورزشکاران در نهایت ایمنی به میادین ورزشی بازگردند.
بهبود تعادل و جلوگیری از زمین خوردن
وقتی طب فیزیکی را شروع میکنید، متخصص شما را تحت نظر میگیرد تا از زمین خوردنتان جلوگیری کند. اگر خطر زمین خوردنتان بالا باشد، متخصص تمرینهایی را به شما آموزش میدهد که تعادلتان را به روشی ایمن و محتاطانه به چالش میکشد و موقعیتهای زندگی واقعی را شبیهسازی میکند. همچنین بعضی تمرینهای طب فیزیکی برای بهبود هماهنگی مفید است و وسایل کمکی راه رفتن را ایمنتر میسازد.
اگر مشکلات تعادلی پیامد وجود مشکل در سیستم دهلیزی باشد، متخصص طب فیزیکی مانورهای دقیقی را برای بازیابی سریع عملکرد دهلیزی و کاهش و از بین بردن علائم سرگیجه و ورتیگو انجام میدهد.
مدیریت دیابت و عارضههای عروقی
ورزش بخشی از طرح مدیریت دیابت است و به کنترل قند خون کمک میکند. به علاوه بیماران مبتلا به دیابت در پا و پایین پا به لحاظ حسی دچار اختلال میشوند. متخصص طب فیزیکی روشهای صحیح مراقبت از پا را به بیماران دیابتی آموزش میدهد تا بیماران در آینده دچار مشکلات بیشتری مانند زخم پای دیابتی نشوند.
مدیریت مشکلات مرتبط با سن
بیماریهایی مانند آرتریت و پوکی استخوان به موازات بالا رفتن سن پدیدار میشود یا درمانهایی مانند تعویض مفصل ضرورت مییابد. متخصص طب فیزیکی به بیماران کمک میکند تا دوران نقاهت پس از جراحی تعویض مفصل را راحتتر پشت سر بگذارند و بیماری آرتریت و پوکی استخوان را مدیریت کنند.
مدیریت بیماریهای قلبی و ریوی
بیماران پس از حمله قلبی یا انجام جراحی قلب باید از درمانهای قلبی مرتبط برخوردار شوند، در عین حال اگر عملکرد روزمره بیمار به دلیل عارضههای قلبی مختل شده باشد، طب فیزیکی میتواند برای بیمار مفید باشد. همچنین طب فیزیکی کیفیت زندگی بیماران دچار عارضههای ریوی را از طریق انجام تمرینهای تقویتی، آمادگی و تنفسی بهبود میدهد و به خروج مایع از ریهها کمک میکند.
مدیریت سلامت بانوان
بانوان دغدغههای خاصی درباره سلامتی خود دارند که از آن جمله میتوان به بارداری و مراقبت پس از زایمان اشاره کرد. مختصص طب فیزیکی برنامه مدیریت خاصی را با توجه به وضعیت سلامتی بانوان طراحی میکند. همچنین متخصصین طب فیزیکی درمانهای ویژهای را برای بیاختیاری مدفوع، سرطان سینه، بیاختیاری ادرار، یبوست، فیبرومیالژی، درد لگن، سلامت لگن مردان و لنف ادم ارائه میدهند.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از چه روشهای درمانی استفاده می کند؟
متخصصین طب فیزیکی طیف وسیعی از بیماریها و اختلالهای حرکتی را، از بورسیت و کمر درد گرفته تا آرتروز و آسیبهای ناشی از استفاده بیش از حد درمان میکنند. با این توصیف تعجبی ندارد که متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای آن که به بهترین وجه بتوانند نیازهای درمانی متنوع مراجعینشان را برآورده کنند، از تکنیکهای مختلفی بهره میگیرند.
در ادامه با چند مورد از متداولترین روشهایی آشنا میشوید که متخصصین طب فیزیکی از آنها برای اصلاح حرکت و مکانیک بدن و سالم و قوی نگه داشتن بیماران استفاده میکنند.
ورزش درمانی
تمرینهای کششی برای مفاصل و عضلات سفت و گرفته
انجام دادن تمرینهای کششی برای حفظ دامنه حرکتی مناسب مفاصل و انعطافپذیر نگه داشتن عضلات ضروری است. اگر مفاصلتان سفت یا عضلاتتان منقبض و گرفته باشد، فعالیتهای روزمرهای مانند بالا و پایین رفتن از پلهها یا بردن دست بالای سر برایتان دشوار خواهد شد. با انجام دادن تمرینهای کششی مناسب میتوانید این عملکردها را حفظ کنید.
بافت همبند جای زخم پس از آسیبدیدگی یا جراحی ایجاد میشود و بافت نرم منقبض میشود. انجام دادن مداوم تمرینهای کششی در چنین شرایطی برای جلوگیری از تشکیل بافت همبند جای زخم و تسهیل فرایند التیام بسیار مهم است.
تمرینهایی برای تقویت بدن
تمرینهای تقویتی به منظور بهبود عملکرد عضلات بدن و با هدف تقویت، افزایش استقامت و حفظ یا افزایش دامنه حرکتی انجام میشود.
ورزش درمانی پس از عمل همواره باید تحت نظارت پزشک و متخصص طب فیزیکی انجام شود تا محدودیتهای لازم رعایت شود. ضروری است که ورزش درمانی پس از آسیبدیدگی زانو، شانه، کمر و گردن طبق اصولی که پزشک تعیین میکند، پیش برود.
پایداری و تقویت عضلات مرکزی
یکی از جدیدترین دستاوردهای طب فیزیکی تأکید بر پایداری و تقویت عضلات مرکزی است. عضلات مرکزی بدن مانند پی ساختمان هستند. اگر خانهتان را بر روی پی ضعیف بنا کنید، باید خطر آسیب دیدن و ویران شدن خانه را به جان بخرید. به همین ترتیب بدن با عضلات مرکزی ضعیف مستعد آسیبدیدگی حاد و سندرمهای مزمن ناشی از استفاده بیش از حد است.
تمرینهای تقویتی عضلات مرکزی با تمرکز بر عضلات کمر و لگن انجام میشود. بعضی برنامههای ورزشی، به ویژه پیلاتس برای افزایش دادن پایداری مرکز بدن فوقالعادهاند. به همین دلیل است که بسیاری از ورزشکاران حرفهای پیلاتس را به طور منظم انجام میدهند.
سرما درمانی و گرما درمانی
گرما درمانی و سرما درمانی برای گرم و سرد کردن عضلات مفید است. به علاوه این روشها جریان خون را افزایش و ورم را کاهش میدهد و از این طریق فرایند التیامبخشی را تسهیل میکند. نکته اصلی در استفاده از سرمادرمانی و گرمادرمانی این است که بدانید چه زمانی باید از یخ یا گرما استفاده کنید.
اولتراسوند
در اولتراسوند از امواج صوتی پرتوانی که در محدوده شنوایی انسان قرار ندارد، برای تحریک بافتهای نرم درون بدن استفاده میشود. متخصص پروب اولتراسوند را روی بدن حرکت میدهد تا ارتعاش موج صوتی بافتهای نرم عمقی بدن را تحریک کند. در نتیجه بافتها گرم میشود و جریان خون در آنها افزایش پیدا میکند.
تحریک الکتریکی
متخصص جریان برق را در درمان تحریک الکتریکی به ناحیه آسیب دیده میرساند. هدایت عصبی در ناحیه درگیر در اثر تحریک الکتریکی تعدیل میشود، این امر به نوبه خود قابلیت انقباض عضلات را تغییر میدهد. گردش خون در این بافتها نیز در نتیجه تحریک الکتریکی بیشتر میشود. درد اغلب بیماران پس از درمان تحریک الکتریکی کمتر میشود، میزان کاهش درد به نوع تحریک الکتریکی به کار برده شده برای منقبض کردن عضلات بستگی دارد.
تراکشن
تراکشن به زبان ساده نوعی درمان برای رفع فشردگی است که برای رفع فشار از روی ستون فقرات طراحی شده است. تراکشن برای درمان عارضههای مختلف کمر و ستون فقرات، مانند درد سیاتیک، تحت فشار بودن عصب، فتق دیسک و بیماری ساییدگی (دژنراتیو) دیسک کاربرد دارد. تکنیک تقویت کننده ستون فقرات، فشار را از روی دیسکهای فشرده شده برمیدارد تا به صاف شدن ستون فقرات کمک کند و فرایند بهبود را بدون استفاده از مداخلههای جراحی تسریع کند.
لیزرتراپی
متخصصین طب فیزیکی و فیزیوتراپی از لیزرهای کمتوان برای تولید طولموجهایی از نور استفاده میکنند که برای برانگیختن واکنشهای التیامبخشی مفید است. لیزردرمانی علاوه بر درمان التهاب، درد و خستگی عضلانی برای کاهش ناراحتی پس از درمان دستی و دستکاری مفصل نیز به کار برده میشود.
