مهره‌های گردن به عنوان تکیه‌گاهی برای سر انسان عمل کرده و همچنین گردش 180 درجه‌ی سر را امکان‌پذیر می‌سازند. در نتیجه ممکن است است بر مهره‌های گردن فشار زیادی وارد شود. مهره‌های گردنی ظریف‌ترین استخوان‌های ستون فقرات محسوب می‌شوند.
با توجه به موارد فوق امکان دارد در برخی از مواقع عارضه‌هایی در ارتباط با دیسک‌های گردن ایجاد شوند. یکی از شایع‌ترین عارضه‌ها در این خصوص، فتق دیسک گردن می‌باشد. روش‌های مختلفی برای درمان فتق دیسک گردن وجود دارد.
فتق دیسک گردن چیست؟
با ارزیابی دقیق مهره‌های گردن می‌توان متوجه شد که این مهره‌ها با اتصال به یکدیگر ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند. ساختار مهره‌ها به شکل حلقوی می‌باشد و در نتیجه باعث ایجاد یک کانال توخالی در ستون فقرات شده که از میلیون‌ها رشته عصبی تشکیل‌دهنده طناب نخاعی محافظت می‌کند.
24 مهره در ستون فقرات وجود دارند و هفت مهره اول در قسمت گردن (ستون فقرات گردنی) قرار دارند و در قسمت زیر آن، ستون فقرات توراسیک (قفسه سینه) و زیر آن نیز ستون فقرات لومبار (کمری) قرار دارد. این سه بخش از ستون مهره به همراه استخوان خاجی و دنبالچه، ستون فقرات را تشکیل می‌دهند.
بین هر مهره، یک دیسک قرار دارد که به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و به حرکت ستون فقرات کمک می‌کند. فتق دیسک معمولاً در یک طرف کانال نخاعی (چپ یا راست) ایجاد می‌شود به همین دلیل در اثر فتق دیسک عموماً در یک طرف بدن بیمار احساس گزگز و درد ایجاد می‌شود.
امکان دارد فتق بین مهره‌ای دیسک گردن تقریباً بدون درد باشد. همچنین ممکن است درد شدیدی در گردن، شانه‌ها، قفسه سینه و دست‌ها ایجاد شود. به علاوه این عارضه می‌تواند باعث ایجاد بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و انگشتان دست شود. در برخی از مواقع، درد و بی‌حسی حتی می‌توانند باعث شوند تا بیمار تصور کند دچار حمله قلبی شده است.
دلایل بروز فتق دیسک گردن
دیسک‌های ستون فقرات از بروز مقدار زیادی از آسیب‌دیدگی‌ها جلوگیری می‌کنند. با گذشت زمان، دیسک‌ها تخریب شده و ضعیف می‌شوند. تخریب دیسک بین مهره‌ای شایع‌ترین دلیل فتق دیسک محسوب می‌شود و معمولاً سبب بروز آرتروز ستون فقرات می‌شود. دلایل دیگر فتق بین مهره‌ای دیسک گردن عبارتند از:
- کشیدگی یا آسیب‌دیدگی
- چاقی
- مصرف سیگار
- وضعیت نامناسب بدنی
- عدم تحرک
تشخیص فتق دیسک گردنی
در ابتدا جهت تشخیص علت بروز فتق دیسک گردن از ارزیابی سابقه پزشکی و معاینه بدنی بیمار استفاده می‌شود تا پزشک بتواند دلیل ایجاد درد را ارزیابی کند. امکان دارد پزشک جهت تشخیص دقیق علت بروز درد، از آزمایش‌های مختلفی به این منظور استفاده کند. معمولاً اولین قدم جهت تشخیص علت درد گردن، استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس جهت ارزیابی مشکلات مرتبط با گردن می‌باشد.
بررسی سابقه پزشکی بیمار
سابقه کامل پزشکی بیمار معمولاً شامل دو بخش می‌باشد. بخش اول یک فرم کتبی است که در زمان انتظار جهت مراجعه به پزشک توسط بیمار تکمیل می‌شود. در زمان تکمیل این فرم، بیمار بایستی به دقت تمامی موارد مربوط به گردن درد را در نظر گرفته و آن را یادداشت کند. هر چه بیمار اطلاعات بیشتری در اختیار پزشک قرار دهد، پزشک سریع‌تر می‌تواند دلیل بروز گردن درد را تشخیص داده و به تسکین این درد کمک کند. بخش دوم سابقه شامل پاسخ به سؤالات مطرح شده از جانب پزشک می‌باشد. به این منظور پزشک در ارتباط با زمان آغاز گردن‌درد و نوع درد از بیمار پرسش می‌کند.
برای مثال ممکن است پزشک سؤالات زیر را مطرح کند:
- درد برای اولین بار از چه زمانی آغاز شده است؟
- آیا بیمار میزان فعالیت جسمانی خود را افزایش داده است؟
- آیا سابقه آسیب‌دیدگی یا جراحی در قسمت گردن وجود دارد؟
- آیا درد به دست‌ها و پاها نیز منتقل می‌شود؟
- چه عواملی سبب تسکین یا تشدید درد گردن می‌شوند؟
- آیا در ارتباط با روده یا مثانه نیز مشکلی وجود دارد؟
معاینه بدنی
پس از کسب اطلاعات در مورد سابقه پزشکی بیمار، پزشک از معاینه بدنی استفاده می‌کند. در طول معاینه، پزشک جهت بررسی عملکرد، گردن را ارزیابی می‌کند. این ارزیابی شامل موارد زیر می‌باشد:
- توانایی بیمار در خم کردن گردن و چرخش سر در جهات مختلف
- توانایی بیمار در چرخش گردن
- بررسی وجود درد در گردن در زمان لمس
- ارزیابی وجود اسپاسم عضلانی اطراف گردن و شانه‌ها
ارزیابی اعصابی که از ستون فقرات خارج می‌شوند نیز دارای اهمیت زیادی هستند. این بررسی شامل موارد زیر می‌باشد:
- بررسی بی‌حسی در درست‌ها
- ارزیابی واکنش‌ها
- ارزیابی قدرت عضلانی در دست‌ها و پاها
- بررسی علائم تحریک عصبی
تصویربرداری با اشعه ایکس
استخوان‌های گردن توسط تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده هستند. بیشتر ساختارهای بافت نرم مانند اعصاب، دیسک‌ها و عضلات را نمی‌توان بوسیله این روش مشاهده کرد. تصویربرداری با اشعه ایکس همچنین می‌تواند مشکلات مرتبط با استخوان‌ها مانند عفونت، شکستگی یا تومور را نمایش دهد. این روش همچنین جهت ارزیابی میزان تخریب در ستون فقرات نیز به کار برده می‌شود. اشعه ایکس به تنهایی قادر به نمایش دادن فتق دیسک گردن نمی‌باشد. این روش جهت ارزیابی میزان آسیب‌دیدگی گردن ناشی از التهاب مفصل سودمند می‌باشد. کاهش فضای دیسک بین هر مهره و زائده‌های استخوانی از طریق تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده می‌باشند.
ام آر آی
قبل از هر چیز باید بدانیم که با وجود ارزش بالای MRI در تشخیص فتق دیسک، نباید تشخیص قطعی و نوع درمان بیمار تنها با MRI انجام شود.پزشک پس از گرفتن شرح حال بیمار و معاینه دقیق به 90 درصد تشخیص رسیده است و از MRI برای تکمیل اطلاعات خود در جهت تشخیص نهایی و انتخاب نوع درمان استفاده خواهد کرد.از سوی دیگر گرفتن MRI مکرر به هیچ وجه روش درستی برای ارزیابی بهبود بیماران نیست.در تجربه خودم بسیاری از بیماران پس از بهبودی فتق دیسک در خواست می کنند MRI مجدد انجام شود تا مطمئن شوند فتق دیسک ترمیم شده است در حالیکه MRI تا مدتها نمی تواند ترمیم فتق دیسک را نشان دهد و علایم بیمار و معاینه توسط پزشک می تواند اطمینان از بهبودی را ایجاد کند .
قانون مهم:توصیه می شود برای ارزیابی بهبودی فتق دیسک در خواست MRI مجدد نکنید.ام آر آی متداول‌ترین روش ارزیابی ستون فقرات می‌باشد چرا که نواحی غیر طبیعی بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات بوسیله این روش قابل مشاهده می‌باشند. ام آر آی نسبت به اشعه ایکس دارای مزایای بیشتری می‌باشد زیرا به غیر از استخوان، قابلیت نمایش اعصاب و دیسک‌ها را نیز دارد. از این روش برای ارزیابی تومور، فتق دیسک یا دیگر عارضه‌های بافت نرم استفاده می‌شود. ام آر آی باعث ایجاد درد نمی‌شود و انجام آن در حدود 90 دقیقه طول می‌کشد. در طول ام آر آی، تصاویر رایانه‌ای با جزئیات کامل از ستون فقرات گرفته می‌شوند. در این روش از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی جهت مشاهده ساختارهای گردن استفاده می‌شود. پزشک به کمک ام آر آی بدون استفاده از رنگ یا سوزن، قادر به مشاهده اعصاب و دیسک‌ها می‌باشد. در بسیاری از موارد، ام آر آی تنها روش مورد نیاز جهت تعیین علت بروز گردن‌درد می‌باشد.
پیش از ام آر آی، هر گونه اشیاء فلزی مانند جواهرات بایستی خارج شوند. در ارتباط با استفاده از ایمپلنت‌های فلزی مانند ضربان‌ساز قلب نیز بایستی به پزشک اطلاع داده شود. به علت وجود میدان قوی مغناطیسی، افراد دارای انواع خاص ایمپلنت فلزی قادر به استفاده از ام آر آی نمی‌باشند.
دستگاه ام آر آی دارای یک فضای تونل‌مانند می‌باشد. پس از این که بیمار بر روی تخت دراز کشید، تخت وارد تونل اسکنر می‌شود. سپس از بیمار خواسته می‌شود که در طول اسکن بی‌حرکت باقی بماند. در زمان تهیه تصاویر توسط دستگاه اسکن، پزشک تصاویر مورد نظر را بر روی نمایشگر مشاهده کرده و آن‌ها را ضبط می‌کند.
درمان فتق دیسک گردن
درمان فتق دیسک گردن با اهداف زیر انجام می‌شود:
- تسکین درد
- کاهش احتمال بروز آسیب‌دیدگی مجدد
درمان فتق دیسک گردن همیشه بر اساس وضعیت خاص هر بیمار و علائم ایجاد شده انجام می‌شود. به طور کلی درمان گردن‌درد به دو روش انجام می‌شود: درمان فتق دیسک گردن بدون جراحی و استفاده از روش جراحی.
مصرف دارو
جهت درمان فتق دیسک گردن بدون جراحی، می‌توان از مصرف دارو به منظور کنترل درد، التهاب، اسپاسم عضلانی و بهبود کیفیت خواب استفاده کرد.
نکاتی که در ارتباط با مصرف دارو بایستی در نظر گرفته شوند عبارتند از:
- تمامی داروها بایستی به دقت طبق تجویز پزشک مصرف شده و هر گونه عوارض جانبی نیز باید به پزشک گزارش شود.
- برخی از داروهای مُسکن به شدت اعتیادآور هستند.
- داروهای مُسکن در صورتی که برای بلندمدت مصرف شوند قادر به کنترل درد مزمن نمی‌باشند.
- داروهای مُسکن، درد گردن با منشأ دژنراتیو و تخریبی را درمان نمی‌کنند.
داروهای ضد درد خفیف در صورت مصرف صحیح به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند. این نوع داروها روند تخریبی عارضه را متوقف نمی‌کنند ولی در کنترل درد مؤثر هستند.
گردن‌بند طبی
جهت درمان فتق دیسک گردن بدون جراحی می‌توان از گردن‌بند طبی به منظور محدود کردن حرکت گردن در زمان بهبودی استفاده کرد. این وسیله طبی به حفظ ثبات طبیعی گردن نیز کمک می‌کند. امکان دارد گردن‌بند طبی در دو نوع نرم (از جنس فوم) و یا سخت (از جنس فلز یا پلاستیک) ساخته شود. با توجه به این که این گردن‌بندها باعث محدودیت حرکت سر می‌شوند، ممکن است شخص در زمان خوردن یا فعالیت‌های دیگر به کمک نیاز داشته باشد. پوست زیر گردن‌بند طبی بایستی هر روز جهت جلوگیری از بروز تاول یا زخم، بررسی شود.
بالش مخصوص گردن
استفاده از بالش مخصوص گردن به تسکین درد و بهبود کیفیت خواب در زمان شب کمک می‌کند. این بالش‌ها به منظور ایجاد میزان مناسب انحنا در گردن در زمان خواب طراحی و ساخته می‌شوند. بالش مخصوص گردن از داروخانه‌ها قابل تهیه می‌باشد.
تزریق استروئید اپیدورال
در صورت عدم تأثیر روش‌های دیگر در رفع گردن‌درد، امکان دارد از تزریق استروئید اپیدورال استفاده شود. در این روش مقدار کمی کورتیزون در کانال استخوانی ستون فقرات تزریق می‌شود. کورتیزون یک داروی قوی ضد التهابی است که می‌تواند التهاب اطراف اعصاب را کنترل کرده و درد ناشی از تحریک ریشه اعصاب را کاهش دهد. تزریق استروئید اپیدورال بیش از 70 درصد بیماران موفقیت‌آمیز است. این روش معمولاً در صورت عدم تأثیر روش‌های دیگر در کاهش درد یا به منظور عدم انجام جراحی استفاده می‌شود.در صورتیکه با تزریق اپیدورال درد کاهش نیافته و بهبودی در علایم مشاهده نشود ،توصیه به انجام جراحی خواهد شد.
جراحی
در برخی از موارد، فتق دیسک گردن با روش‌های غیر جراحی بهبود پیدا نمی‌کند. در چنین مواردی امکان دارد جراح استفاده از جراحی را برای درمان فتق دیسک گردن توصیه کند. همچنین ممکن است جراح در صورت وجود علائم زیر نیز استفاده از این روش را تجویز کند:
- درد غیر قابل تحمل
- افزایش ضعف
- افزایش بی‌حسی
- لاغر شدن عضلات
- بروز علائم در پاها
تنها در حدود 10 درصد از افراد دارای فتق دیسک گردن به جراحی نیاز پیدا می‌کنند. یکی از متداول‌ترین روش‌های جراحی جهت درمان مشکلات گردن ناشی از فشار زائده‌های استخوانی و فتق دیسک، فیوژن قدامی در ناحیه گردن می‌باشد. پس از جراحی معمولاً از بریس گردن استفاده می‌شود. این بریس بایستی برای مدت 6 تا 12 هفته در زمان بهبودی مورد استفاده قرار گیرد.
فیزیوتراپی
صرف نظر از این که بیمار از جراحی استفاده کند یا خیر، امکان دارد پزشک استفاده از فیزیوتراپی و برنامه ویژه ورزشی را زیر نظر متخصص فیزیوتراپی توصیه کند. متخصص فیزیوتراپی روش جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر در قسمت گردن را به بیمار آموزش می‌دهد. بسیاری از مشکلات مرتبط با ستون فقرات در قسمت گردن بوسیله برنامه ورزشی مناسب و انجام فیزیوتراپی قابل درمان می‌باشند.
در کلینیک پروفسور فروغ باگرفتن شرح حال و معاینه دقیق و در صورت لزوم انجام MRI و نوار عصب و عضله فتق دیسک گردن تشخیص داده می شود و از بهترین روش درمانی برای بهبود بیمار استفاده می شود تلفن رزرو نوبت 66572220
