سندروم خروجی قفسه سینه (TOS)، به گروهی از اختلالات گفته میشود که هنگام فشرده شدن رگهای خونی یا اعصاب در فضای بین استخوان ترقوه و اولین دنده (فضای خروجی قفسه سینه) رخ میدهد. این مسئله میتواند باعث درد در شانهها و گردن و بیحسی انگشتان شود.
علل شایع در بروز سندرم خروجی قفسه سینه، شامل آسیبهای جسمی ناشی از یک حادثه رانندگی، آسیبهای مکرر ناشی از فعالیتهای مربوط به شغل یا ورزش، داشتن نقصهای آناتومیک بخصوص (مانند داشتن یک دنده اضافی) و بارداری میباشند. گاهی اوقات پزشکان نمیتوانند علت سندرم خروجی قفسه سینه را تشخیص دهند. درمان سندرم خروجی قفسه سینه معمولاً شامل فیزیوتراپی و اقداماتی برای تسکین درد است. بیشتر افراد با این روشها، بهبودی قابل توجهی مییابند. اگرچه در برخی موارد، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.
علل
به طور کلی، علت بروز سندرم خروجی قفسه سینه، فشرده شدن اعصاب یا عروق خونی در دهانهی خروجی قفسه سینه، درست در زیر استخوان ترقوه میباشد. علت این فشرده سازی متفاوت است و میتواند شامل موارد زیر باشد:
- نقصهای آناتومیک. نقص ارثی که در بدو تولد (مادرزادی) در فردی وجود دارد، ممکن است شامل یک دنده اضافی واقع در بالای دنده اول (دنده گردن رحم) یا محکم بودن غیرطبیعی نوار فیبری باشد که ستون فقرات را به دندهها متصل میکند.
- وضعیت بد قرارگیری بدن (پوسچر نامناسب). افتادن شانهها یا نگه داشتن سر در وضعیت رو به جلو میتواند باعث فشردگی در ناحیه خروجی قفسه سینه شود.
- ضربه یا تروما. یک سانحه، مانند یک تصادف رانندگی، میتواند باعث تغییرات داخلی شود و در نتیجه عصبهای خروجی قفسه سینه را فشرده کند. شروع علائم مربوط به یک حادثهی آسیبزا اغلب با تأخیر رخ میدهد.
- فعالیت تکراری. انجام یک کار ثابت به صورت مکرر، میتواند به مرور زمان، باعث ساییدگی و فرسودگی بافت بدن میشود. اگر شغلتان شما را ملزم به تکرار مداوم حرکتی مانند تایپ کامپیوتر، کار روی خط مونتاژ یا بلند کردن وسایل تا بالای سرتان میکند، ممکن است علائم سندرم خروجی قفسه سینه را تجربه کنید. ورزشکارانی مانند پرتاب کنندههای بیسبال و شناگران نیز به خاطر سالها حرکات تکراری برای سالهای متمادی، ممکن است به سندرم خروجی قفسه سینه دچار شوند.
- فشار روی مفاصل. چاقی میتواند فشار زیادی را بر روی مفاصل بدنتان وارد کند، همینطور حمل کردن یک کیف بزرگ یا کوله پشتی سنگین میتواند چنین تأثیری را روی بدنتان داشته باشد.
- بارداری. از آنجا که در دوران بارداری مفاصل سست میشوند، ممکن است علائم سندرم خروجی قفسه سینه در زمان بارداری ظاهر شود.
عوامل خطر
عوامل مختلفی وجود دارد که به نظر میرسد خطر ابتلا به سندرم خروجی قفسه سینه را افزایش میدهد، از جمله:
- جنسیت- احتمال بروز سندرم خروجی قفسه سینه در زنان بسیار بیشتر از مردان است.
- سن- سندرم خروجی قفسه سینه در افراد بزرگسال بین 20 تا 40 سال بیشتر دیده میشود.
علائم سندروم خروجی قفسه سینه
انواع مختلفی از سندرم خروجی قفسه سینه وجود دارد، از جمله:
- سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عصبی (نوروژنیک). این متداولترین نوع سندرم خروجی قفسه سینه با فشردگی شبکه بازویی قلمداد میشود. شبکه بازویی، شبکهای از اعصاب است که از نخاع نشئت میگیرد و حرکات و حس عضلات شانه، بازو و دست را کنترل میکند.
- سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عروقی. این نوع سندرم خروجی قفسه سینه هنگامی اتفاق میافتد که یک یا چند رگ (سندرم خروجی قفسه سینه وریدی) یا عروق (سندرم خروجی قفسه سینه شریانی) واقع در زیر استخوان ترقوه فشرده شوند.
- سندرم خروجی قفسه سینه از نوع غیراختصاصی. به این نوع، سندرم خروجی قفسه سینه مورد تردید (disputed thoracic outlet syndrome) نیز گفته میشود. بعضی از پزشکان به وجود آن را اعتقاد ندارند، در حالی که برخی دیگر آن را نوعی اختلال شایع میدانند. افرادی که دارای سندرم خروجی قفسه سینه از نوع غیراختصاصی هستند، درد مزمن در ناحیه دهانه قفسه سینه (قاعده گردن) دارند که با فعالیت بدتر میشود، اما علت اختصاصی برای آن نمیتوان یافت.
علائم سندرم خروجی قفسه سینه بسته به ساختارهایی که فشرده میشوند، میتوانند متفاوت باشند. هنگامی که اعصاب فشرده میشوند، علائم و نشانههای سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عصبی شامل موارد زیر خواهند بود:
- آتروفی و جمع شدگی عضله در قاعده گوشتی انگشت شست (دست Gilliatt-Sumner)
- بیحسی یا سوزن سوزن شدن در دستها یا انگشتان
- درد در گردن، شانه یا دست
- قدرت ضعیف برای گرفتن اجسام
علائم و نشانههای سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عروقی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییر رنگ دست (رنگ مایل به آبی)
- درد و تورم در دست و بازو که احتمالاً به دلیل لخته شدن خون میباشد
- لخته شدن خون در وریدها یا عروق در ناحیه فوقانی بدن
- رنگپریدگی در یک یا چند انگشت یا کل دست
- ضعف یا عدم وجود نبض در دست آسیب دیده
- سرد شدن انگشتان دست و یا بازوها
- خستگی مفرط دست با انجام فعالیت
- بیحسی یا سوزن سوزن شدن انگشتان دست
- احساس ضعف در دست یا گردن
- برآمدگی ضربان دار در نزدیکی استخوان ترقوه
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده مداوم هر یک از علائم و نشانههای سندرم خروجی قفسه سینه، باید به پزشک مراجعه کنید.
عوارض
اگر علائم شما به موقع درمان نشده باشد، ممکن است آسیب عصبی پیشروندهای را تجربه کنید و نیاز به جراحی داشته باشید. پزشکان فقط در مواردی عمل جراحی را برای درمان سندرم خروجی قفسه سینه توصیه میکنند که سایر درمانها مؤثر نبودهاند. خطرات و عوارض احتمالی ناشی از جراحی بیشتر از سایر روشهای درمانی است و شاید همیشه به درمان علائمتان کمک نکند.
تشخیص
تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه ممکن است دشوار باشد زیرا علائم و شدت آنها در افراد مبتلا به این اختلال بسیار متفاوت است. برای تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه، پزشک ممکن است علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی کند و معاینه بدنی انجام دهد.
معاینه فیزیکی
پزشک معالج شما معاینه فیزیکی را بر روی شما انجام میدهد تا علائم خارجی سندرم خروجی قفسه سینه، مانند افتادگی شانه، تورم یا تغییر رنگ و یا رنگپریدگی در دستها، ضربان غیرعادی یا محدودیت حرکتی را جستجو کند.
سابقهی پزشکی
پزشک احتمالاً در مورد سابقه پزشکی و علائم و همچنین شغل و فعالیتهای بدنی که دارید، سؤال خواهد کرد.
تستهای تحریک
تستهای تحریک به منظور تولید و مشاهدهی علائم بیمار طراحی شدهاند. این تستها ممکن است به پزشک کمک کنند تا علت بیماری شما را تشخیص داده و به رد سایر علل که ممکن است علائم مشابه داشته باشند کمک کند.
در این تست پزشک احتمالاً از شما میخواهد دستها، گردن یا شانهها را در موقعیتهای مختلف حرکت دهید. پزشک علائم شما را بررسی و شما را در موقعیتهای مختلف معاینه میکند.
آزمایشهای تصویربرداری و تستهای مطالعه عصب
برای تأیید تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
- عکسبرداری رادیولوژی. پزشک عکسبرداری رادیولوژی از ناحیه آسیب دیده را شاید تجویز کند که ممکن است یک دنده اضافی (دندهی سرویکال) را نشان دهد. رادیولوژی همچنین سایر دلایلی را که ممکن است علائمی در شما ایجاد کنند رد کند.
- سونوگرافی. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از داخل بدن شما استفاده میشود. پزشکان ممکن است از تصاویر سونوگرافی برای دیدن اینکه آیا شما سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عروقی دارید یا دیگر مشکلات عروقی، استفاده کنند.
- سیتیاسکن. در سیتیاسکن از اشعه ایکس برای به دست آوردن تصاویر مقطعی از بدن شما استفاده میشود. برای مشاهده رگهای خونی با جزئیات بیشتر ممکن است یک ماده رنگی (ماده حاجب) به داخل ورید تزریق شود (CT آنژیوگرافی). با انجام سیتیاسکن میتوان محل و علت فشرده سازی رگهای خونی (عروقی) را شناسایی کرد.
- اسکن ام آر آی. در اسکن ام آر آی، با استفاده از امواج رادیویی و آهنربای قدرتمند، تصاویری دقیق از بدن شما ارائه میشود. پزشک شما ممکن است از ام آر آی (MRI) برای تعیین محل و علت فشردگی عروق خونی استفاده کند. ام آر آی ممکن است ناهنجاریهای مادرزادی، مانند نوار فیبری که ستون فقرات شما را به دنده متصل میکند یا وجود یک دندهی سرویکال را که ممکن است دلیل بروز علائم شما باشد، نشان دهد.
- آنژیوگرافی. در بعضی موارد، ممکن است قبل از انجام سیتیاسکن یا ام آر آی، رنگ وریدی (ماده حاجب) به شما تزریق شود. این رنگ به دیده شدن رگهای خونی در تصاویر کمک میکند.
- آرتریوگرافی (پرتو نگاری سرخرگ) و ونوگرافی. در این آزمایشها، یک لوله نازک و انعطافپذیر (کاتتر یا سوند) را از طریق یک برش کوچک، معمولاً در کشاله ران، وارد میکنند. در روش آرتریوگرافی، کاتتر از طریق شریانهای اصلی یا به روش ونوگرافی، از طریق رگها به رگهای خونی آسیب دیده حرکت داده میشود. پزشک سپس یک ماده رنگی را از طریق کاتتر تزریق میکند تا تصاویر اشعه ایکسی از عروق یا رگهای بدن را نشان دهد.
از طریق این آزمایشها، پزشک میتواند بررسی کند که آیا یک رگ یا شریان فشرده شدهای در بدن بیمار وجود دارد یا خیر. اگر در ورید یا شریانی، لخته خون وجود داشته باشد، پزشک میتواند داروها را از طریق کاتتر برای حل کردن لخته وارد عروق کند.
- نوار عصب و عضله (EMG). در طی انجام تست نوار عصب و عضله، پزشک شما الکترود سوزنی را از طریق پوست به عضلات مختلف در بدنتان وارد میکند. این آزمایش فعالیت الکتریکی عضلات را در هنگام انقباض و زمان استراحت ارزیابی میکند.
- مطالعه هدایت عصبی. در این آزمایشها، از مقدار کمی جریان الکتریکی برای آزمایش و اندازهگیری توانایی اعصاب شما برای ارسال تکانه به عضلات موجود در مناطق مختلف بدن استفاده میشود. با این آزمایش میتوان آسیب عصبی را تشخیص داد.
درمان
در بیشتر موارد، رویکرد محافظه کارانه برای درمان این سندروم مؤثر واقع میشود، به خصوص اگر شرایط شما زود تشخیص داده شود. درمان سندروم خروجی قفسه سینه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تغییراتی در شیوه زندگی و درمانهای خانگی
اگر شما مبتلا به سندرم خروجی قفسه سینه هستید، پزشک یا فیزیوتراپیست به شما توصیه میکند که در خانه تمریناتی را برای تقویت و محافظت از عضلات اطراف خروجی قفسه سینه انجام دهید.
به طور کلی، برای جلوگیری از وارد شدن فشارهای غیرضروری بر روی شانهها و عضلات اطراف خروجی قفسه سینه:
- وضعیت خوب و درستی برای قرارگیری بدنتان داشته باشید.
- برای حرکت و کششهای مکرر در محل کار، در بین کار کمی استراحت کنید.
- وزن سالم و مناسبی داشته باشید.
- از حمل کیفهای سنگین بر روی شانه خودداری کنید.
- از انجام فعالیتهایی که علائم را بدتر میکنند خودداری کنید، یا روشهایی را برای بهتر کردن فعالیتها پیدا کنید تا باعث ایجاد علائم نشوند.
- فضای کاریتان را به صورتی تغییر دهید که به شما این امکان را بدهد تا بدنتان را در وضعیت خوبی قرار دهید و علائمتان را بدتر نکند.
- شانهها و ناحیه خروجی قفسهی سینه خود را به آرامی ماساژ دهید.
- یک پد گرمایشی بر روی منطقه دردناک قرار دهید.
- تمرینات ریلکسیشن و تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و کشش را انجام دهید.
فیزیوتراپی
اگر به سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ عصبی مبتلا هستید، فیزیوتراپی اولین گزینهی درمان برای مشکل شما خواهد بود. در برنامه فیزیوتراپی، شما یاد خواهید گرفت که چگونه تمریناتی را انجام دهید که باعث تقویت و کشش عضلات شانهتان میشود تا دهانه خروجی قفسه سینه بازتر شود، دامنه حرکتی و وضعیت قرارگیری بدنتان بهبود یابد. این تمرینات که در یک پروسهی زمانی انجام میشوند، ممکن است فشار را از روی رگهای خونی و اعصاب موجود در دهانه خروجی قفسه سینه کاهش دهند.
داروها
پزشک برای کاهش التهاب، کاهش درد و تشویق برای شل شدن عضلات، داروهای ضدالتهابی، داروهای مسکن یا داروهای شل کننده عضلات را ممکن است تجویز کند.
داروهای حل کننده لخته خون
اگر مبتلا به سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ وریدی یا شریانی هستید و لخته خون در رگها دارید، پزشک ممکن است داروهای حل کننده لخته (ترومبولیتیک) را برای حل کردن لختهها در رگها یا شریانهایتان تجویز کند. بعد از تجویز ترومبولیتیک، پزشک داروهایی را برای جلوگیری از لخته شدن خون (داروهای ضد انعقاد خون) نیز تجویز میکند.
گزینههای جراحی
اگر سایر روشهای درمانی مؤثر نبوده، اگر علائم مداومی یا مشکلات عصبی پیشرونده دارید، پزشک ممکن است عمل جراحی را به شما توصیه کند.
یک جراح آموزش دیده و مجرب در جراحی قفسه سینه یا جراحی عروق خونی (وسکولار) این عمل را انجام میدهد. جراحی سندرم خروجی قفسه سینه دارای خطرات و عوارض بالقوهای مانند آسیب به شبکه بازویی است. همچنین، جراحی ممکن است علائم شما را تسکین ندهد و علائم عود کنند.
جراحی برای درمان سندرم خروجی قفسه سینه که عمل برداشتن فشار از روی خروجی قفسه سینه نامیده میشود، ممکن است با استفاده از چندین روش مختلف انجام شود، از جمله:
جراحی زیر بغلی – Transaxillary
در این جراحی، جراح شکافی را در قفسه سینه بیمار ایجاد میکند تا به اولین دنده دسترسی پیدا کند، ماهیچههای جلوی دنده را جدا کرده و بخشی از دنده اول را برداشته تا فشار وارده برطرف شود. این روش که بدون ایجاد اختلالی در اعصاب یا عروق خونی انجام میگیرد، به جراح دسترسی آسان به اولین دنده را فراهم میکند؛ اما این روش تنها یک دسترسی محدودی را به جراح میدهد و دیدن عضلات و دندههای سرویکال را که ممکن است در فشرده سازی پشت اعصاب و عروق خونی مؤثر باشند، دشوار میکند.
جراحی بالای ترقوه (supraclavicular)
این روش جراحی، برای ترمیم رگهای خونی فشرده انجام میشود. در طی این عمل، جراح یک برش درست در زیر گردن بیمار ایجاد میکند تا ناحیه شبکه بازویی را ببیند.
سپس جراح به دنبال علائم ضربه یا عضلاتی است که در نزدیکی اولین (بالاترین) دنده بیمار فشار میآورند. جراح ممکن است عضلاتی که منجر به فشردگی شدهاند را بردارد و رگهای خونی فشرده را ترمیم کند. در صورت لزوم ممکن است اولین دندهی بیمار برداشته شود تا فشار وارد شده، برداشته شود.
جراحی زیر ترقوهای (Infraclavicular)
در این روش، جراح برشی را در زیر استخوان ترقوه و روی سینه ایجاد میکند. این روش ممکن است برای درمان رگهای فشرده شده که نیاز به ترمیمی گسترده دارند استفاده شود.
در سندرم خروجی قفسه سینه با منشأ وریدی یا شریانی، جراح ممکن است قبل از رفع فشار از روی خروجی قفسه سینه، داروهایی را برای حل لختههای خون تزریق کند. همچنین، در بعضی موارد، جراح ممکن است قبل از رفع فشار از روی خروجی قفسه سینه، عملی را برای برداشتن لخته از داخل ورید یا سرخرگ یا ترمیم ورید یا شریان انجام دهد.
اگر به سندرم خروجی قفسه سینه شریانی مبتلا هستید، ممکن است لازم باشد جراح شما شریان آسیب دیده را با بخشی از شریان قسمت دیگر بدن پیوند دهد یا رگ پیوندی مصنوعی را جایگزین کند. این روش ممکن است همزمان با عمل جراحی که برای برداشتن اولین دنده انجام میشود، صورت بگیرد.
پیشگیری
اگر سندرم خروجی قفسه سینه برای سالها بدون درمان باقی بماند، میتواند باعث آسیب دائمی در عصبها شود، بنابراین مهم است که علائم خود را زود ارزیابی و درمان کنید، یا اقدامات لازم برای جلوگیری از این اختلال را انجام دهید.
اگر مستعد فشردگی خروجی قفسه سینه هستید، از انجام حرکات تکراری و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. اگر اضافه وزن دارید، میتوانید با کاهش وزن، از علائم مرتبط با سندرم خروجی قفسه سینه جلوگیری کنید یا علائم را کاهش دهید.
حتی اگر علائم سندرم خروجی قفسه سینه ندارید، از حمل کیفهای سنگین بر روی شانه خودداری کنید، زیرا این امر میتواند فشار وارده بر مجرای خروجی قفسه سینه را افزایش دهد. حرکات کششی را روزانه انجام دهید و تمریناتی را انجام دهید که عضلات شانهتان را قوی نگه میدارد.
انجام کششهای روزانه با تمرکز بر روی قفسه سینه، گردن و شانهها میتواند به بهبود قدرت عضلات شانه کمک کرده و از بروز سندرم خروجی قفسه سینه جلوگیری کند.
