درد شست پا اغلب بر اثر یک آسیبدیدگی یا شرایط جزئی پزشکی است. آرتروز، شکستگی و یا نقرس، همه اینها ممکن است باعث درد شست پا شوند. در بیشتر موارد درد انگشت شست پا با مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) به راحتی قابل درمان است. با این حال، برخی از دلایل، مانند سزاموئیدیت (التهاب استخوان سزاموئید)، ممکن است نیاز به درمان بالینی جدیتری داشته باشند.
در این مقاله اطلاعات بیشتری در مورد علل شایع درد انگشت شست پا، همراه با برخی از علائم و روشهای درمانی آنها ارائه شده است.
علت و درمان درد شست پا
درد در مفصل انگشت شست میتواند شما را بسیار آزرده یا حتی عاجز کند. اولین مفصل متاکاراپوپالانژال مفصلی است که انگشت شست پا را به اولین استخوان متاتارس در قسمت جلوی پا متصل میکند. حتی اگر مفاصل انگشتان پا کوچک باشند، اما برای عملکرد سالم پا مهم و ضروری هستند.
این مفاصل، استرس قابل توجه ناشی از تحمل وزن را تحمل میکنند. وقتی این مفاصل صدمه میبینند، موجب ناراحتی و آزردگی بسیار زیادی در افراد میشوند. برخی از مشکلاتی که بیشتر در این مفصل رخ میدهد، عبارتند از:
بیماری فرایبرگ
بیماری فرایبرگ یا سیاه شدن استخوان کف پا، یک وضعیت غیر معمول است و زمانی رخ میدهد که استخوان دوم متاتارس تغییر شکل میدهد. این بیماری اغلب در زنان جوان دیده میشود و به طور معمول در طی دورهی جهش رشدی در بلوغ اتفاق میافتد. شکل استخوان در این عارضه، به “یک میخ مربع که سعی میکند در یک سوکت گرد قرار گیرد ” تشبیه شده است.
علتها
علتهای بروز بیماری فرایبرگ عبارتند از:
- کمبود خونرسانی به نوک استخوان، غالباً در سن بلوغ
- وارد شدن فشار مکرر بر روی استخوان که از رشد طبیعی آن جلوگیری میکند.
علائم
علائم این بیماری معمولاً در سالهای نوجوانی یا اوایل 20 سالگی بروز میکند، از جمله:
- سفتی، ورم و درد در جلوی پا، اغلب نزدیک به استخوان دوم متاتارس احساس میشود که با پوشیدن کفش پاشنه بلند تشدید میشود.
- درد در زیر توپی کف پا
- برخی از مبتلایان به این بیماری ممکن است با لنگی راه بروند.
بیماری فرایبرگ چگونه درمان میشود؟
پزشک معالج در اولین جلسه از شما میخواهد که علائم خود را با جزئیات توضیح دهید و سپس با انجام عکسبرداری رادیولوژی، اسکن ام آر آی و در بعضی موارد اسکن استخوان، مناطقی از آسیب استخوانی را مشخص میکند.
استراحت کافی، پوشیدن کفشهای مخصوص طبی برای به حداقل رساندن فشار وارد بر روی انگشت پا و مصرف مسکنهای ضدالتهابی طبق نسخهی پزشک، ممکن است در درمان این بیماری مؤثر باشد. بسته به شدت شرایط، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای پاکسازی مفصل، جهت تسکین درد توصیه کند. در حین عمل جراحی ممکن است برای بهبود عملکرد و تأثیر مفصل، استخوان تغییر شکل یافته را صاف کند.
مورتون نوروما
مورتون نوروما (Morton’s neuroma)، همچنین به عنوان متاتارسالژی مورتون شناخته میشود، زمانی است که عصبی در پا تحریک و به شدت دردناک میشود. این عارضه معمولاً در عصب بین انگشتان سوم و چهارم پا مشاهده میشود، البته انگشتان دوم و سوم نیز میتوانند به این مشکل مبتلا شوند. مورتون نوروما ممکن است یک پا یا هر دو پا را درگیر کند.
علتها
مورتون نورما یا نورومای مورتون میتواند هنگامی رخ دهد که عصب بین انتهای استخوانهای متاتارس پا فشرده و ملتهب شود، از جمله موارد زیر:
- زنان میانسال بیشتر از همه دچار این عارضه میشوند و پوشیدن کفشهای باریک یا کفشهای پاشنه بلند میتوانند از عوامل مؤثر در این امر باشند.
- وارد آمدن فشار بیشتر بر روی انگشتان پا در هنگام ورزش یا دویدن
- صافی کف پا، بالا بودن بیش از حد قوس کف پا، انگشتان چکشی یا بونیون (انحراف شست پا)، احتمال ابتلای شما به مورتون نوروما را افزایش میدهد.
علائم
- احساس ناراحتی و بیحسی در بین انگشتان پا
- درد شدید در توپی کف پا، گویا قلوه سنگی در کف پایتان فرو میرود.
- تشدید درد با راه رفتن، به خصوص اگر کفشهای نامناسب پوشیده باشید.
- درد ممکن است در امتداد کف پا یا به سمت بالا حرکت کند. راه رفتن با پای برهنه ممکن است این درد را بهبود بخشد.
مورتون نورما چگونه درمان میشود؟
تشخیص مورتون نورما میتواند با مشکلاتی همراه باشد زیرا عصب متورم در زیر پوست قابل مشاهده نیست. هنگامی که علائم خود را اولین جلسهی معالجه با پزشکتان در میان گذاشتید، وی به شما در مورد مناسبترین روش درمانی، توصیههایی خواهد کرد.
جراحی به هیچ وجه نتیجه قطعی و قابل پیشبینی را برای افرادی که مبتلا به مورتون نورما هستند، حاصل نمیکند. غالباً، ایجاد تغییراتی در کفش، تسکین درد تحت توصیههای پزشکی، استراحت کافی، حفظ وزن سالم بدن و یک دوره فیزیوتراپی شخصی سازی شده، برای تسکین درد کافی است. تزریق داروی استروئید نیز ممکن است برای به حداقل رساندن التهاب انجام شود. اگر تزریق دقیقاً در محل صحیح انجام نگیرد، ممکن است منجر به آسیب به رباطهای انگشتان پا و تغییر رنگ پوست روی محل شود. در موارد بسیار دردناک، پزشک معالج شما ممکن است تصمیم بگیرد که یک جراحی برای درمان مورتون نورما، با بریدن بخشی از عصب یا برداشتن بافتی که به عصب فشار میآورد، انجام شود.
مشکلاتی در پلانتار پليت (Plantar plate)
پلانتار پليت (صفحهی کف پایی)، بافت نرمی در کف پا است که به انتهای انگشت شست پا و استخوانهای متاتارسال متصل میباشد. نقش آن این است که هنگام دویدن یا راه رفتن شما، به عنوان بالشتکی برای کف پایتان عمل کند و هنگامی که دارید میایستید، شما را در قرار دادن انگشت به زمین کمک کند. مشکلات پلانتار پليت میتواند باعث تحریک و بروز شرایط دیگری مانند دررفتگی انگشت پا یا انگشت چکشی شود.
علتها
علل بروز مشکلات در پلانتار پلیت عبارتند از:
- شکل استخوانهای متاتارس: کوتاه بودن استخوان متاتارس اول، حتی همراه با بلندتر بودن استخوان متاتارس دوم و سوم یا هر دو با هم احتمال ابتلا به مشکلات پلانتار پلیت یا صفحه کف پا را افزایش میدهد.
- وارد کردن وزن بیش از حد بر روی یکی از استخوانهای متاتارس
- پنجه خمیده به داخل، پا کفتری
- ابتلا به آرتروز انگشت شست پا یا هالوکس والگوس
- قبلاً تزریق استروئید در ناحیه کف پا انجام شده است.
علائم
علائم شایع این مشکلات شامل درد در ناحیه توپی کف پا، تغییر موقعیت در انگشت دوم یا سوم با گذشت زمان یا ابتلا به مورتون نورومایی که ثابت شده در برابر درمان مقاوم است.
مشکلات پلانتار پلیت چگونه درمان میشود؟
در طی معاینهی اولیه، پزشک معالج از شما توضیحات کاملی در مورد علائمتان میخواهد و شما را به سمت مناسبترین روشهای درمان راهنمایی میکند. ممکن است برای ارزیابی تراز و وضعیت استخوانهای پا، رادیولوژی همراه با سونوگرافی و یا اسکن MRI انجام شود تا مشخص شود آیا پارگی صفحه کف پا وجود دارد یا خیر.
مشکلات پلانتار پلیت همیشه به جراحی نیاز ندارند. غالباً، استراحت دادن پا همراه با استفاده منظم از کیسه یخ بر روی ناحیهی دردناک، همراه با مصرف داروهای مسکن ضدالتهاب، انجام توصیههای پزشک، میتواند مشکل را برطرف کند. کفی کفش یا پوشیدن کفشی مناسبتر نیز میتواند به این مشکلات کمک کند. اگر پزشک شما فکر کند که پلانتار پلیت در معرض پاره شدن است، یا احساس میکند ممکن است منجر به ایجاد انگشت چکشی شود، ممکن است یک روش جراحی را به شما پیشنهاد دهد. بسته به مشخصات مشکلی که در پلانتار پلیت وجود دارد، عمل جراحی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم پلانتار پلیت
- تنظیم مجدد انگشتان پا
- ترمیم رباط در کنارههای انگشتان پا
- در مواردی که استخوان متاتارس بلند است، میتوان برای تسکین درد و کاهش فشار، با ایجاد تغییراتی استخوان را مجدداً تراز کرد.
سزاموئیدیت
سزاموئیدیت (درد زیر شست پا) شامل درد در استخوانهای سزاموئید است که در زیر مفصل انگشت شست قرار دارد. برخلاف سایر استخوانهای پا، استخوانهای سزاموئید به جای آنکه به استخوان دیگر متصل باشند، به تاندونها و عضله اطراف خود متصل هستند.
علتها
سطح صاف استخوانهای سزاموئید باعث میشود که تاندونها روی آنها سر بخورند. تاندونها به ماهیچهها امکان عملکرد صحیح را میدهند، در تحمل وزن نقش مهمی دارند و برای حرکت دادن انگشت شست به آنها نیاز است. هنگامی که تاندونهای اطراف استخوان سزاموئید ملتهب یا تحریک میشوند، به این حالت سزاموئیدیت گفته میشود، یعنی نوعی التهاب تاندون (تاندینیت) است. سزاموئیدیت بیشتر در دوندهها، رقصندههای باله و در برخی از ورزشکارانی که در ورزشهای گروهی شرکت دارند، رخ میدهد. هنگامی که افراد ورزشکار دچار آسیب در استخوانهای سزاموئید میشوند، از آن به عنوان آسیبدیدگی انگشت چمنی (turf toe) یاد میشود زیرا انگشت پا به سمت عقب خم میشود. ساییدگی و پارگی مفصل انگشت شست در طولانی مدت میتواند منجر به آرتروز این انگشت شود که در نتیجه منجر به درد در ناحیه اطراف استخوانهای سزاموئید میگردد.
علائم
درد اغلب در زیر انگشت شست در نزدیکی توپی کف پا احساس میشود. کبودی و تورم نیز ممکن است ایجاد شود و خم شدن انگشت شست میتواند برای فرد مشکلساز باشد.
سزاموئیدیت چگونه درمان میشود؟
در طی معاینهی اولیه، پزشک معالج از شما توضیحات کاملی در مورد علائمتان میخواهد و از این اطلاعات برای تصمیمگیری در مورد گزینههای درمانی مناسب استفاده میکند. ممکن است از رادیولوژی برای جستجوی شکستگی و اسکن ام آر آی یا سیتیاسکن نیز برای تشخیص استفاده شود.
غالباً، استراحت کردن، مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب طبق دستور پزشک، استفاده خیلی کم از پا تا آنجا که ممکن است، همراه با قرار دادن یخ بر روی کف پا میتواند درد ناشی از این مشکلات را به حداقل برساند. پوشیدن کفش راحت و نرم توصیه میشود و قرار دادن یک کفی طبی در کفش نیز میتواند به حالت بالشتکی کف پا کمک کند – استفاده از یک کفش یا کفی طبی که باعث کاهش بار از روی انگشت شست شما میشود بسیار مفید است. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از انجام فعالیتهایی که شامل قرار دادن وزن بر روی توپیهای کف پا میشوند خودداری کنید و همچنین به شما پیشنهاد میکند که به مدت 4 تا 6 هفته بریس پا بپوشید. همچنین ممکن است یک دوره فیزیوتراپی، متناسب با مشکلات خود شما، پیشنهاد شود. در صورت ادامه درد، جراحی برای ترمیم شکستگیها یا برداشتن استخوان دردناک سزاموئید ممکن است راه چارهای باشد که به شما امکان میدهد تا فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرید.
سندرم تونل تارسال
تونل تارسال در پشت برجستگی کوچکی در داخل قوزک پا، به نام مالئول داخلی، واقع شده است. سندرم تونل تارسال در اثر فشرده شدن عصب تیبیال یا درشت نی در هنگام عبور از تونل تارسال و زیر عضلات خم کننده در قوزک پا رخ میدهد. نام دیگر این بیماری ” نورالژی تیبیال خلفی ” است و گاهی اوقات میتواند با مشکلات دیگری، مانند خار پاشنه (تودههای استخوانی در استخوان پاشنه) یا فاسئیت پلانتار (التهاب تاندون کف پا) همراه باشد یا اشتباه گرفته شود.
علتها
علل شایع عبارتند از:
- پیچ خوردگی مچ پا یا آسیبهای دیگری که منجر به ایجاد تورم در نزدیکی تونل تارسال و فشرده شدن عصب میشود.
- صافی کف پا باعث میشود که پاشنه به سمت خارج متمایل شود و بنابراین عصب داخلی مچ پا کشیده میشود.
- گانگلیون (برآمدگی عصبی) یا تورم مشابه که بر عصب فشار وارد میکند.
- دیابت یا بیماری دیگر مانند آرتریت پشت کف پا یا میانی کف پا که ممکن است منجر به تورم در نزدیکی تونل تارسال شود.
علائم
علائم شامل احساس بیحسی پراکنده یا احساس سوزن سوزن شدن میباشد که به تدریج شدیدتر میشود. درد در قوس کف پا نیز ممکن است احساس شود.
سندرم تونل تارسال چگونه درمان میشود؟
در طی معاینهی اولیه، پزشک معالج از شما توضیحات کاملی در مورد علائمتان میخواهد و بهترین گزینه درمانی را به شما پیشنهاد میدهد. عکسبرداری رادیولوژی برای بررسی کف پای شما از نظر شرایطی مانند خار استخوان یا آرتروز و اسکن MRI برای بررسی تورم تاندون نیز ممکن است انجام شود.
داشتن سندرم تونل تارسال به خودی خود به معنای نیاز به جراحی نیست. پوشیدن کفش مناسب و یا قرار دادن کفی مخصوص طبی، میتواند فشار وارد بر عصب پشتی تیبیال را کاهش دهد. همچنین ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند که داروهای مسکن و ضدالتهاب مصرف کنید و احتمالاً برای مقابله با التهاب تاندون نیز تزریق استروئید انجام دهید. همچنین ممکن است یک برنامه شخصی سازی شده از تمرینات تحت نظارت فیزیوتراپیست به شما توصیه شود. اگر علیرغم انجام درمانهای غیرجراحی، وضعیت شما ادامه یابد، ممکن است جراحی برای برداشتن بافتی که باعث فشردهسازی عصب شده است، انجام شود.
آرتروز
هالوکس ریجیدوس (hallux rigidus) یا خشکی شست پا، شایعترین علت درد آرتروز در پایین انگشت شست پا است. این بیماری تقریباً از هر 40 نفر 1 نفر بالای 50 سال را درگیر میکند و در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد.
علائم
شایعترین علامت آرتروز، درد در هنگام راه رفتن یا انجام هرگونه فعالیت بدنی است که به پا و انگشت پا فشار وارد میکند. از دیگر علائم آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تورم در نزدیکی مفصل انگشت شست پا
- برجستگی دردناک در بالای مفصل شست پا
- مشکل در حرکت دادن شست پا
درمان
درمانهای آتروز و خشکی شست پا شامل گزینههای غیرجراحی و جراحی است. درمانهای غیرجراحی میتوانند شامل موارد زیر باشد:
- قرار دادن یخ یا گرم کردن ناحیهی دردناک
- مصرف داروهای مسکن
- تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی شده با پلاکت)
- پوشیدن کفشهایی متفاوت از کفشهایی که قبلاً میپوشیدید، مانند کفشهایی با زیرهی محکمتر
گزینههای جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فیوژن Fusion یا خشک کردن مفصل
- برداشتن خارهای استخوانی
- تعویض مفصل
- بازسازی سطح مفصل
فرو رفتن ناخن پا در گوشت
فرو رفتن ناخن پا در گوشت، یکی از دلایل عمده درد یا ناراحتی در انگشت شست پا است. این عارضه زمانی اتفاق میافتد که فردی ناخن انگشت پای خود را خیلی کوتاه کند یا هنگام کوتاه کردن، گوشههای آن را خیلی انحنا دهد. پوشیدن کفشهای تنگ ممکن است باعث تشدید یا حتی ایجاد این مشکل شود.
علائم
چندین علائم بالقوه فرو رفتن ناخن پا در گوشت وجود دارد. از جملهی این علائم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفت شدن، تورم یا حساسیت در انگشت شست پا
- درد
- تیره شدن پوست محل
- در صورت عفونت، چرک از محل آسیب دیده ترشح میشود.
درمان
درمان این مشکل معمولاً با گزینههای غیرجراحی شروع میشود، البته برخی پزشکان ممکن است برای ناخنهایی که همچنان در حال رشد در گوشت هستند، عمل جراحی انجام دهند. درمانهای غیرجراحی برای انگشت فرو رفته در گوشت میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- مصرف مسکنهای بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن
- سه یا چهار بار در روز پا را در تشت آب گرم نگه دارید.
- خشک نگه داشتن پا و در آوردن جورابهای عرق کرده در اسرع وقت
- پوشیدن کفشهای راحت با قابلیت تنفس
گزینههای جراحی عبارتند از:
- برداشتن قسمتی از ناخن
- برداشتن کامل ناخن
- برداشتن دائمی ناخن – که اغلب برای موارد مزمن لازم است.
نقرس
نقرس وضعیتی است که در آن اسید اوریک در مفاصل انباشته میشود. علائم نقرس معمولاً در مفصل انگشت شست پا اتفاق میافتد. بدن به طور معمول اسید اوریک را از طریق ادرار دفع میکند، اما در برخی موارد، ممکن است در بدن انباشته و در مفاصل متبلور شود.
علائم
علائم نقرس عبارتاند از:
- التهابی که باعث تیره شدن پوست، تورم یا احساس گرما در مفصل میشود.
- درد شدیدی که در نیمه شب یا هنگام بیدار شدن از خواب رخ میدهد.
- پوست روی مفصل آسیب دیده براق به نظر میرسد.
درمان
التهابی که با نقرس همراه است، معمولاً طی 3 تا 10 روز برطرف میشود. درمانهای معمول برای این وضعیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نوشیدن مایعات فراوان
- بالا نگه داشتن کف پا
- اجتناب از ایستادن، راه رفتن یا فعالیتهای دیگر
- مصرف دارو برای درمان التهاب و درد
افراد مبتلا به نقرس باید از مصرف نوشیدنیها و غذاهای سرشار از پورین مانند الکل، بیکن، جگر و برخی از انواع غذاهای دریایی خودداری کنند.
